Zagadnienia ontologii. Elementy doktrynalne, systematyka możliwych stanowisk i analizy krytyczne Swarzędz

Książka składa się z trzech części i aneksu. W pierwszej części przedstawione zostały rozmaite koncepcje metafizyki, ontologii i filozofii pierwszej, a także zasługujące na uwagę elementy tych doktryn. W części drugiej podjęto próbę systematyzacji teorii metafizycznych i ontologicznych, biorąc pod uwagę kilkanaście możliwych kryteriów. W części trzeciej omówiono pewne krytyczne argumenty ukierunkowane na określone koncepcje metafizyki i ontologii oraz na poszczególne ich elementy. Przytoczone zostały zarówno argumenty funkcjonujące w klasycznej literaturze przedmiotu, jak i wybrane analizy własne. Te ostatnie dotyczą takich fundamentalnych pojęć, jak koncepcja powszechników, struktura podmiotu i własności czy realnej relacji. Krytyka ta, choć daleka od kompletności wskazuje zdaniem autora, że ontologia lub też metafizyka, rozumiana jako teoria tego, co istnieje lub istnieć może, ma pewne zasadnicze mankamenty i tym samym wskazuje poza siebie - na teorię, która jej tematykę podejmuje w bardziej adekwatnym kontekście. W charakterze przyczynku do tej kwestii załączono aneks, w którym autor prowadzi rozważania na temat możliwej genezy jednego z podstawowych pojęć metafizyki - rozciągłości. Spis treści: Wstęp 7 Część I. Filozofia pierwsza, metafizyka, ontologia – z dziejów pojęć, koncepcji i doktryn 9 Rozdział 1. Filozofia pierwsza 11 Rozdział 2. Metafizyka 16 Rozdział 3. Ontologia 26 Rozdział 4. Wybrane stanowiska doktrynalne 32 4.1. Parmenides, Heraklit, Demokryt 32 4.2. Metafizyka Arystotelesa 33 4.2.1. Kategorie 33 4.2.2. Substancja 38 4.2.3. Przyczyny 42 4.2.4. Pojęcia graniczne: materia pierwsza i czysta forma 44 4.3. Nowożytność: Kartezjusz, Leibniz, Spinoza 52 4.4. Rozwój idealizmu: Kant. Hegel, Schopenhauer 65 4.5. Logiczne inspiracje w ontologii: Bolzano i Frege 75 4.6. Ontologia fenomenologiczna: Husserl i Ingarden 78 4.7. Zmiana perspektywy: Meinong, Wittgenstein 89 4.8. Próby przewrotu: Heidegger, Whitehead 95 Część II. Klasyfikacje możliwych stanowisk ontologicznych 103 Rozdział 1. Dystynkcje ontologiczne 105 1.1. Monizm – pluralizm 105 1.2. Wariabilizm – inwariabilizm 108 1.3. Kreacjonizm – destrukcjonizm 110 1.4. Substancjalizm – antysubstancjalizm 111 1.5. Indywidualizm – uniwersalizm 113 1.6. Indywidualizm – kolektywizm 113 1.7. Relacjonalizm – antyrelacjonalizm 114 1.8. Kategoryczność – warunkowość 114 1.9. Realizm – idealizm 115 1.10. Fundamentalizm – antyfundamentalizm 116 1.11. Aspekty modalne 117 1.12. Determinizm – indeterminizm 118 1.13. Esencjalizm – egzystencjalizm 119 1.14. Pozytywizm – negatywizm 119 1.15. Racjonalizm – irracjonalizm 120 Rozdział 2. Relewantne dla ontologii dystynkcje epistemologiczne 121 2.1. Intuicjonizm – dyskursywizm 121 2.2. Aprioryzm – aposterioryzm (empiryzm) 121 Część III. Analizy krytyczne 123 Rozdział 1. Kantowska krytyka metafizyki 125 Rozdział 2. Kwestia konkluzywności dowodu ontologicznego 138 Analiza pojęć występujących w dowodzie Anzelma 139 2.2. Analiza rozumowania Anzelma 140 2.3. Inne wersje dowodu ontologicznego 146 Uwagi do interpretacji Anzelma w formalizacji Andrzeja Indrzejczaka 148 Rozdział 3. Koncepcja bytu ogólnego (powszechnika) 152 Rozdział 4. Podmiot i określenie 160 Rozdział 5. W kwestii relacji 165 5.1. Koncepcja bytowego prymatu relacji 165 5.2. Analiza relacji wzajemnego oddziaływania 168 Aneks. Przekroczyć ontologię 177 Czym jest rozciągłość? Studium z pogranicza ontologii i transcendentalnej fenomenologii 179 Literatura 211 Indeks osobowy 217 Indeks rzeczowy 221 Spis tabel 229 Spis diagramów 231