Łódź poprzez wieki Supraśl

Historia miast przeżywa obecnie wyraźny rozkwit, o czym świadczą liczne publikacje przedstawiające dzieje światowych aglomeracji i mniejszych ośrodków miejskich. Rozmaite aspekty życia miejskiego przybliżane są w naukowych monografiach, esejach, a także w historiach literackich, kryminalnych czy kulinarnych. Poszukiwanie lokalnych tożsamości stanowi przeciwwagę dla procesów kulturowej unifikacji i globalizacji - jest odkrywaniem swoistego miejskiego genius loci. Odnosi się to także do Łodzi, mającej od sześciu wieków prawa miejskie, a od dwóch - status jednego z najważniejszych ośrodków miejskich w Polsce. Pomimo istnienia ogromnej liczby publikacji o mieście nad Łódką, odczuwalny jest brak nowego syntetycznego opracowania jego pełnej historii. Monografia będąca efektem pracy ponad 20 autorów poświęcona jest dziejom Łodzi w latach 1820-1914, a więc czasom, kiedy niewielkie rolnicze miasteczko przekształciło się w wielki przemysłowy ośrodek miejski. Można w nim odnaleźć także informacje o przeszłości podłódzkich wsi, obecnie dzielnic miasta, w których wówczas zamieszkiwały dziesiątki tysięcy ludzi. Historia Łodzi przemysłowej cieszyła się od lat największym zainteresowaniem badaczy, dlatego autorzy stanęli przed trudnym zadaniem innego, nowatorskiego jej ujęcia. Porządkują zatem dotychczasowe ustalenia, ale również odkrywają przed Czytelnikiem nowe fakty. Narracja podporządkowana jest przede wszystkim przybliżeniu wieloaspektowego życia kształtującej się nowoczesnej społeczności miasta. Tekst główny uzupełniają kapsuły zawierające fragmenty wartościowych źródeł, biogramy i ciekawostki oraz ilustracje. To książka o Łodzi, która stała się "ziemią obiecaną". Spis treści: Wstęp (Jarosław Kita) 7 Część I. Rozwój Łodzi przemysłowej w latach zaborów 15 Początki (1820–1831) (Krzysztof P. Woźniak) 17 Okres powolnego rozwoju (1831–1864) (Jarosław Kita) 41 Okres gwałtownego rozkwitu (1865–1897) (Wiesław Puś) 81 Czas przełomu (1897–1914) (Kamil Śmiechowski) 123 Miasto pracy 128 „Sierota bez ojca i matki…” 134 Miasto rewolucji 143 Walki bratobójcze i lokaut 149 Rozkwit życia społecznego. Bilans rewolucji 154 Przed Wielką Wojną 158 Część II. Łodzianie 163 Narodowości i wyznania 165 Niemcy i ewangelicy (Krzysztof P. Woźniak) 165 Żydzi (Wiesław Puś) 186 Rosjanie i prawosławni (Violetta Wiernicka) 211 Katolicyzm i jego wyznawcy (Ewelina M. Kostrzewska) 225 Narodziny nowoczesnej społeczności 251 Fabrykanci i kupcy (Wiesław Puś) 251 Inteligencja (Marzena Iwańska) 274 Drobnomieszczaństwo (Krzysztof P. Woźniak) 290 Robotnicy (Grażyna E. Karpińska, Marta Sikorska) 302 Łodzianki (Marta Sikorska) 325 Część III. Przestrzeń miejska 339 Rozwój przestrzenny miasta. Urbanistyka Łodzi 1820–1914 (Krzysztof Stefański) 341 Wytyczenie osad przemysłowych: Nowe Miasto i Łódka 341 Nowa Dzielnica i przemiany przestrzenne w latach 1830–1870 348 Okres „Ziemi obiecanej” 355 Łódzkie nekropolie (Krzysztof Stefański, Irmina Gadowska) 367 Rodzina miast, czyli w stronę aglomeracji łódzkiej (Kamil Śmiechowski) 375 Architektura Łodzi 1820–1914 (Daria Rutkowska-Siuda) 391 Architektura przemysłowa 391 Typ łódzkiej rezydencji 398 Budowle mieszkalne 408 Budowle użyteczności publicznej 429 Świątynie i domy modlitwy 442 Architektoniczna różnorodność Łodzi około 1900 roku. Czy style historyczne miały znaczenie? (Piotr Gryglewski) 453 Część IV. Życie łodzian w mieście przemysłowym 469 Szkolnictwo i edukacja (Marta Sikorska) 471 Szkolnictwo elementarne 474 Szkolnictwo elementarne prywatne 477 Szkoły rzemieślniczo-niedzielne 478 Szkoły fabryczne 479 Szkolnictwo ewangelickie 480 Szkolnictwo żydowskie 482 Szkolnictwo średnie 483 Szkolnictwo zawodowe 485 Szkolnictwo żeńskie 486 Opieka zdrowotna i dobroczynność (Joanna Sosnowska) 495 Kultura elit i kultura masowa w mieście przemysłowym (Kamil Śmiechowski) 523 Środowiska artystyczne 533 Środowisko artystów łódzkich (Irmina Gadowska) 533 Polska scena teatralna (Grzegorz Markiewicz) 545 Życie muzyczne (Grzegorz Markiewicz) 557 Literatura piękna i prasa 565 Literatura piękna (Karolina Kołodziej) 565 Prasa i publicystyka (Kamil Śmiechowski) 575 Sport i rekreacja (Anna Śmiechowicz) 589 Folklor miasta i obyczaje jego mieszkańców (Grażyna E. Karpińska, Katarzyna Orszulak-Dudkowska) 607 Zabawy i rozrywki 607 Obyczaje i folklor w środowisku robotniczym 613 Język łodzian w wieku XIX (Elżbieta Umińska-Tytoń) 625 Pieczęcie i herb Łodzi. Część 2: Do początku XX wieku (Marek Adamczewski) 637 Aneks. Spis burmistrzów i prezydentów Łodzi 1820–1914 655 Wykaz skrótów 657 Bibliografia 659 Dawne ulice i place Łodzi 689 Wykaz rycin 695 Wykaz kapsuł 711 Wykaz tabel 715 Indeks nazw osobowych 717 Indeks nazw miejscowych 737