Dietetyka sportowa (MOBI) Sulejówek

Dietetyka sportowa to obecnie jedna z najbardziej rozwijających się nauk żywieniowych. Skupia się na badaniu wpływu diety lub określonego sposobu żywienia na kondycję i wytrzymałość osób aktywnych fizycznie. Zajmuje się również opracowaniem i implementacją strategii żywieniowych mających na celu poprawę ogólnego stanu zdrowia, wydolności fizycznej i składu ciała. W książce znajdują się wszystkie niezbędne informacje służące min. indywidualnemu dopasowaniu diety do planu treningowego (uwzględniając również okres startowy oraz często celowe wahania masy ciała), potrzeby wynikające z występowania problemów zdrowotnych (alergie pokarmowe, cukrzyca, zaburzenia odżywiania). Nie zabrakło również wskazówek potrzebnych do planowania jadłospisu względem rodzaju uprawianej dyscypliny, odżywiania w czasie podróży, doboru suplementacji uwzględniającej jej skuteczność, legalność oraz bezpieczeństwo stosowania. Publikacja jest niezbędnym źródłem wiedzy dla dietetyków sportowych, pomocą dydaktyczną dla studentów i nauczycieli akademickich na kierunkach dietetycznych, medycznych i wychowania fizycznego. Dla osób aktywnych fizycznie wyjaśni najważniejsze aspekty dietetyki sportowej i wskaże prawidłowe zasady sposobu odżywiania. ZAKRES TEMATYCZNY PRZEDSTAWIONY W PUBLIKACJI ŻYWIENIE Trawienie i przemiana materii Reakcja organizmu na wysiłek fizyczny Adaptacja do wysiłku fizycznego i metody oceny wydolności fizycznej Biochemia wysiłku fizycznego Bilans energetyczny Planowanie aktywności fizycznej Budowa i skład ciała Żywienie, wysiłek fizyczny i geny Makroskładniki pokarmowe (Białka, Tłuszcze, Węglowodany) Wartość odżywcza produktów spożywczych Witaminy w żywieniu osób aktywnych fizycznie Składniki mineralne w żywieniu osób aktywnych Woda i elektrolity w czasie wysiłku fizycznego Wpływ diety na równowagę kwasowo-zasadową organizmu Żywienie, wysiłek fizyczny i układ odpornościowy Wolne rodniki w wysiłku fizycznym Zaburzenia przewodu pokarmowego u osób aktywnych fizycznie i sportowców Mikrobiota jelitowa a wysiłek fizyczny Alergia na pokarmy i nietolerancje pokarmowe Zaburzenia odżywiania Alkohol a sport DIETETYKA Zalecenia żywieniowe dla osób aktywnych fizycznie Przygotowanie do wysiłku Regeneracja powysiłkowa Strategie żywieniowe wpływające na masę i skład ciała redukcja masy ciała, zwiększanie masy mięśniowej Żywienie dzieci i młodzieży uprawiającej sport Kobieta sportowiec Sportowiec z cukrzycą Sportowiec wegetarianin Dieta w profilaktyce i leczeniu chorób przewlekłych Dieta w profilaktyce i leczeniu zaburzeń lipidowych Dieta w profilaktyce i leczeniu hiperurykemii u sportowców Dieta w profilaktyce i leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza u sportowców Psychologia i odżywianie Psychologia i odżywianie ograniczenia w procesie redukcji masy ciała SUPLEMENTY DIETY Suplementy diety w sporcie Suplementacja i żywienie, a doping PRAKTYCZNE ASPETY DIETYKI Metody pomiaru dobowego i treningowego wydatku energetycznego Kalorymetria pośrednia w ocenie metabolizmu energetycznego Metody oceny sposobu żywienia Metody oceny stanu odżywienia Monitoring medyczny sportowców Poradnictwo dietetyczne rola dietetyka sportowego Dieta osób aktywnych Wybrane aspekty żywienia w różnych dyscyplinach sportowych Plany suplementacyjne ukierunkowane na przyrost masy mięśniowej Ciekawostki żywieniowe Spis treści: Okładka Strona tytułowa Strona redakcyjna Spis treści 1. Żywienie 1. Trawienie i przemiana materii - Ewa Fürstenberg, Jadwiga Hamułka 1.1. Metabolizm wprowadzenie 1.2. Układ pokarmowy budowa, funkcje, regulacja działania 1.3. Trawienie i wchłanianie składników pokarmowych 2. Reakcja organizmu na wysiłek fizyczny - Hubert Krysztofiak, Andrzej Ziemba 2.1. Skurcz mięśni 2.2. Przemiany energetyczne 2.3. Morfologiczne i metaboliczne cechy włókien mięśniowych 2.4. Pobieranie tlenu w trakcie wysiłku 2.5. Regulacja pracy serca i układu krążenia podczas wysiłku 2.6. Podsumowanie 3. Adaptacja do wysiłku fizycznego i metody oceny wydolności fizycznej - Hubert Krysztofiak, Andrzej Ziemba 3.1. Przystosowanie do wysiłku fizycznego 3.2. Adaptacja układu krążenia do wysiłku 3.3. Zmiany metabolizmu energetycznego pod wpływem regularnych wysiłków 3.4. Granice przystosowania 3.5. Testy wysiłkowe 3.6. Pomiar wskaźników wydolności fizycznej 3.7. Pobieranie tlenu w czasie wysiłku testowego i VO2max 3.8. Zmiany stężenia mleczanu we krwi w czasie wysiłku 3.9. Metody wyznaczania obciążenia progowego 3.10. Podsumowanie 4. Biochemia wysiłku fizycznego - Tomasz Podgórski 4.1. Metabolizm substratów energetycznych (systemy energetyczne związane z wysiłkiem) 4.2. Skurcz mięśnia 5. Bilans energetyczny - Barbara Frączek, Maria Gacek 5.1. Podstawy bilansu energetycznego 5.2. Zapotrzebowanie na energię 5.3. Wartość energetyczna produktów i potraw 5.4. Bilans energetyczny w sporcie 5.5. Podsumowanie 6. Planowanie aktywności fizycznej dla osób klinicznie zdrowych - Anna Jegier 6.1. Korzyści regularnej aktywności fizycznej 6.2. Podstawy kwalifikacji do regularnej aktywności fizycznej 7. Budowa i skład ciała człowieka - Jadwiga Charzewska, Anna Kopiczko 7.1. Koncepcja składu ciała człowieka 7.2. Przegląd metod stosowanych w ocenie składu ciała 7.3. Podsumowanie 8. Żywienie, wysiłek fizyczny i geny - Marek Sawczuk, Paweł Cięszczyk, Agnieszka Maciejewska-Skrendo 8.1. Wprowadzenie 8.2. Struktura i funkcja mięśni szkieletowych 8.3. Pułap tlenowy (VO2max) 8.4. Zdolność organizmu do detoksykacji i radzenia sobie ze stresem oksydacyjnym 8.5. Zakres i intensywność reakcji zapalnej uruchamianej w odpowiedzi na wysiłek 8.6. Prawdopodobieństwo pojawienia się uszkodzeń układu ruchu 8.7. Dopasowanie sposobu odżywiania do potrzeb organizmu oraz utrzymanie optymalnej masy ciała 8.8. Nietolerancje pokarmowe 8.9. Podsumowanie 9. Makroskładniki pokarmowe białko - Dariusz Włodarek 9.1. Białko jako składnik pokarmowy 9.2. Źródła białka o wysokiej wartości odżywczej 9.3. Zapotrzebowanie na białko osób aktywnych fizycznie 9.4. Zawartość białka w diecie konsekwencje zdrowotne 9.5. Podsumowanie 10. Makroskładniki pokarmowe węglowodany - Andrzej Ziemba, Izabela Grabowska 10.1. Budowa i rodzaje węglowodanów 10.2. Wykorzystanie węglowodanów 10.3. Przemiany glukozy w organizmie 10.4. Wykorzystanie energii 10.5. Strategie żywieniowe 11. Makroskładniki pokarmowe tłuszcze - Juliusz Przysławski 11.1. Wprowadzenie 11.2. Kwasy tłuszczowe charakterystyka ogólna 11.3. Kwasy tłuszczowe nasycone 11.4. Kwasy tłuszczowe jednonienasycone 11.5. Kwasy tłuszczowe wielonienasycone 11.6. Znaczenie tłuszczów w żywieniu człowieka zapotrzebowanie 11.7. Tłuszcze pokarmowe źródła 11.8. Podsumowanie 12. Wartość odżywcza produktów spożywczych - Mirosław Pysz 12.1. Wartość odżywcza produktów spożywczych polskie zalecenia żywieniowe 12.2. Zalecenia żywieniowe ekspertów Uniwersytetu Harvarda 12.3. Szwajcarska Piramida Żywienia dla sportowców 12.4. Podsumowanie 13. Witaminy w żywieniu osób aktywnych fizycznie - Beata Przygoda 13.1. Tiamina 13.2. Ryboflawina 13.3. Niacyna 13.4. Kwas pantotenowy 13.5. Biotyna 13.6. Witamina B6 13.7. Foliany 13.8. Witamina B12 (kobalamina) 13.9. Witamina C 13.10. Witamina A 13.11. Witamina D 13.12. Witamina E 13.13. Witamina K 13.14. Podsumowanie 14. Składniki mineralne w żywieniu osób aktywnych fizycznie - Małgorzata Schlegel-Zawadzka 14.1. Wprowadzenie 14.2. Normy żywienia 14.3. Znaczenie makro- i mikropierwiastków w organizmie 14.4. Udział składników mineralnych w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej 14.5. Biodostępność składników mineralnych 14.6. Źródła pokarmowe składników mineralnych 15. Woda i elektrolity podczas wysiłku fizycznego - Tomasz Mikulski 15.1. Wprowadzenie 15.2. Podstawy zapotrzebowanie na płyny 15.3. Profilaktyka odwodnienia, czyli właściwe nawadnianie w każdej sytuacji 15.4. Kontrola nawodnienia 15.5. Konsekwencje niewłaściwego nawodnienia 15.6. Sytuacje szczególne 15.7. Podawanie płynów drogą dożylną 15.8. Sportowiec kategorii masters 16. Wpływ diety na równowagę kwasowo-zasadową organizmu - Kazimierz Ciechanowski 16.1. Znaczenie równowagi kwasowo-zasadowej 16.2. Badanie równowagi kwasowo-zasadowej 16.3. Źródła kwasów i zasad w organizmie 16.4. Dieta zakwaszająca, dieta alkalizująca 16.5. Neutralizacja zakwaszającej diety 17. Żywienie, wysiłek fizyczny i układ odpornościowy - Agnieszka Zembroń-Łacny, Joanna Orysiak 17.1. Wprowadzenie 17.2. Żywienie immunomodulujące w sporcie 17.3. Podsumowanie 18. Wolne rodniki w wysiłku fizycznym - Agnieszka Zembroń-Łacny 18.1. Wprowadzenie 18.2. Wolne rodniki i adaptacja do wysiłku fizycznego 18.3. Wolne rodniki i antyoksydanty 18.4. Podsumowanie 19. Zaburzenia przewodu pokarmowego u osób aktywnych fizycznie i sportowców - Wojciech Marlicz, Igor Łoniewski 19.1. Wprowadzenie 19.2. Oś mózgjelito 19.3. Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego 19.4. Podsumowanie 19.5. Zalecenia 20. Mikrobiota jelitowa a wysiłek fizyczny - Igor Łoniewski, Wojciech Marlicz 20.1. Wprowadzenie 20.2. Mikrobiota przewodu pokarmowego 20.3. Dysbioza 20.4. Wysiłek fizyczny a mikrobiota 20.5. Modyfikacja mikrobioty dieta, pre- i probiotyki 21. Alergia na pokarmy i nietolerancje pokarmowe - Zbigniew Bartuzi 21.1. Wprowadzenie 21.2. Definicje i klasyfikacja 21.3. Epidemiologia 21.4. Patogeneza alergii na pokarmy 21.5. Alergeny 21.6. Reakcja alergiczna 21.7. Diagnostyka 21.8. Leczenie 21.9. Patogeneza nietolerancji pokarmowych 21.10. Diagnostyka i leczenie 22. Zaburzenia odżywiania - Maria Gacek, Daria Domańska-Senderowska 22.1. Wprowadzenie 22.2. Specyficzne zaburzenia odżywiania 22.3. Wybrane niespecyficzne zaburzenia odżywiania 22.4. Zaburzenia odżywiania w sporcie 22.5. Dietoterapia w zaburzeniach odżywiania 22.6. Podsumowanie 23. Alkohol a sport - Maria Gacek 23.1. Wprowadzenie 23.2. Zdrowotne konsekwencje nadużywania napojów alkoholowych 23.3. Patofizjologiczne właściwości alkoholu a sport 23.4. Neurotoksyczne właściwości alkoholu 23.5. Alkohol a wydolność fizyczna 23.6. Podsumowanie 2. Dietetyka 24. Zalecenia żywieniowe dla osób aktywnych fizycznie - Barbara Frączek 24.1. Specyfika żywienia sportowców 24.2. Jakościowe zalecenia żywieniowe 24.3. Ilościowe rekomendacje żywieniowe 24.4. Aktualne trendy i kontrowersje 25. Przygotowanie do wysiłku - Florentyna Tyrała, Aleksandra Pięta, Barbara Frączek 25.1. Rola makroskładników spożywanych przed wysiłkiem w zapewnieniu dostępności energii w czasie jego trwania 25.2. Węglowodany najważniejszym składnikiem pokarmowym w posiłku przed wysiłkiem 25.3. Cechy posiłku przedtreningowego 25.4. Przekąski przed treningiem 25.5. Co należy jeść podczas ćwiczeń, treningów i zawodów? 25.6. Strategie żywieniowe a wspomaganie wysiłku 26. Regeneracja powysiłkowa - Anna Książek, Aleksandra Zagrodna, Małgorzata Słowińska-Lisowska 26.1. Strategia żywieniowa w okresie powysiłkowym 26.2. Węglowodany a regeneracja powysiłkowa 26.3. Białko a regeneracja powysiłkowa 26.4. Nawadnianie a regeneracja powysiłkowa 26.5. Posiłki usprawniające regenerację powysiłkową 27. Strategie żywieniowe wpływające na masę i skład ciała redukcja masy ciała - Barbara Frączek 27.1. Metodyka planowania diety redukcyjnej 27.2. Diety alternatywne w redukcji masy ciała 27.3. Wybrane mechanizmy regulowania metabolizmu tkanki tłuszczowej 27.4. Wpływ diety i wysiłku fizycznego na utratę tkanki tłuszczowej 27.5. Przykładowe jadłospisy diety redukcyjnej 28. Strategie żywieniowe wpływające na masę i skład ciała zwiększanie masy mięśniowej - Krzysztof Durkalec-Michalski 28.1. Wprowadzenie 28.2. Molekularne mechanizmy oddziałujące na wzrost hipertrofii i siły mięśniowej 28.3. Bilans i wydatki energetyczne a rozwój masy, siły i wytrzymałości mięśniowej 28.4. Makroskładniki diety w stymulacji masy, siły, mocy i wytrzymałości siłowej 28.5. Strategia dietetyczna dla kulturysty lub zawodnika trenującego sporty siłowe w przygotowawczym okresie treningowym, ukierunkowanym na zwiększenie hipertrofii i siły mięśniowej 29. Żywienie dzieci i młodzieży uprawiającej sport - Barbara Frączek, Maria Gacek 29.1. Wprowadzenie 29.2. Potrzeby energetyczne 29.3. Węglowodany podstawowym źródłem energii 29.4. Białka i tłuszcze w diecie dzieci i młodzieży 29.5. Żywienie okołowysiłkowe i strategia nawadniania organizmu 29.6. Żywienie w okresie regeneracji powysiłkowej 29.7. Rozważne stosowanie suplementacji diety 30. Kobieta sportowiec: czy kobiety uprawiające sport wyczynowo mają specjalne wymagania żywieniowe? - Jadwiga Malczewska-Lenczowska 30.1. Wprowadzenie 30.2. Problem niedokrwistości i niedoboru żelaza wśród kobiet uprawiających sport wyczynowo 30.3. Niedostateczna dostępność energii u kobiet uprawiających sport wyczynowo (triada sportsmenek) 30.4. Podsumowanie 31. Sportowiec z cukrzycą - Andrzej Gawrecki, Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz 31.1. Czy osoba z cukrzycą może uprawiać sport? 31.2. Dieta i insulinoterapia u chorych na cukrzycę uprawiających sport 32. Sportowiec wegetarianin - Damian Parol 32.1. Wprowadzenie 32.2. Definicja diet wegetariańskich 32.3. Zapotrzebowanie energetyczne 32.4. Podsumowanie 33. Dieta w profilaktyce i leczeniu chorób przewlekłych - Magdalena Makarewicz-Wujec, Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska 33.1. Wprowadzenie 33.2. Dieta w cukrzycy 33.3. Dieta w nadciśnieniu tętniczym 33.4. Dieta w osteoporozie 33.5. Dieta w astmie oskrzelowej 34. Dieta w profilaktyce i leczeniu zaburzeń lipidowych - Daniel Śliż, Damian Parol, Artur Mamcarz 34.1. Wprowadzenie 34.2. Podział zaburzeń lipidowych 34.3. Wybrane elementy diety w zaburzeniach lipidowych 35. Dieta w profilaktyce i leczeniu hiperurykemii u sportowców - Marcin Wełnicki, Damian Parol, Artur Mamcarz 35.1. Definicja hiperurykemii i dny moczanowej 35.2. Etiologia hiperurykemii i dny moczanowej 35.3. Dieta w hiperurykemii 35.4. Podsumowanie 36. Dieta w profilaktyce i leczeniu niedoboru żelaza u sportowców - Jarosław Krzywański, Barbara Frączek 36.1. Wprowadzenie 36.2. Zasoby i metabolizm żelaza w organizmie 36.3. Biodostępność żelaza 36.4. Źródła żelaza w produktach spożywczych 36.5. Zapotrzebowanie na żelazo 36.6. Żywieniowe leczenie niedoboru żelaza 36.7. Przykładowe jadłospisy 37. Wybrane diety alternatywne i koncepcje żywieniowe - Ewa Stachowska, Joanna Palma, Maria Gacek, Barbara Frączek 37.1. Wprowadzenie 37.2. Dieta ketogenna (niskowęglowodanowa/wysokotłuszczowa) 37.3. Dieta intermittent fasting 37.4. Dieta paleolityczna (paleo) 37.5. Dieta wysokobiałkowa 37.6. Dieta wysokowęglowodanowa 37.7. Dieta bezglutenowa 37.8. Podsumowanie 38. Poradnictwo dietetyczne oparte na dowodach naukowych - Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska 38.1. Definicje diety i dietetyki 39. Psychologia i odżywianie ograniczenia w procesie redukcji masy ciała - Izabella Bednarczyk-Bochenek 39.1. Nadmiarowe kilogramy problem wieloaspektowy 39.2. Kontrolowane czy automatyczne o specyfice zachowań żywieniowych 39.3. Zmiana zachowań żywieniowych proces rozłożony w czasie 39.4. Strategie środowiskowe: sprzymierzeniec czy pułapka 39.5. Podsumowanie 3. Suplementy 40. Suplementy diety w sporcie - Jarosław Krzywański, Łukasz Jaśkiewicz, Urszula Somow, Igor Łoniewski, Hubert Krysztofiak 40.1. Wprowadzenie 40.2. Klasyfikacje suplementów diety 40.3. Kryteria oceny skuteczności w sporcie 40.4. Suplementy diety potencjalnie skuteczne w sporcie 40.5. Suplementy diety stosowane ze wskazań lekarskich 41. Suplementacja i żywienie a doping - Andrzej Pokrywka, Piotr Tomaszewski 41.1. Suplementy i odżywki zanieczyszczone lub zafałszowane środkami dopingującymi 41.2. Lista substancji i metod zabronionych w sporcie 41.3. Odpowiedzialność za złamanie reguł antydopingowych 41.4. Minimalizowanie ryzyka pozytywnych wyników badań antydopingowych 41.5. Żywność jako potencjalne źródło pozytywnego wyniku badań antydopingowych 41.6. Wlewy dożylne kroplówki witaminowe 41.7. Podsumowanie 4. Praktyczne aspekty dietetyki 42. Metody pomiaru dobowego i treningowego wydatku energetycznego - Andrzej Klimek, Barbara Frączek, Andrzej Grzelak 42.1. Metody pomiaru wydatku energetycznego 42.2. Analiza porównawcza metod pomiaru wydatku energetycznego 43. Kalorymetria pośrednia w ocenie metabolizmu energetycznego - Marta Bazańska, Hubert Krysztofiak 43.1. Kalorymetria pośrednia 43.2. Podstawowa i spoczynkowa przemiana materii 43.3. Analiza wysiłkowego metabolizmu energetycznego 44. Metody oceny sposobu żywienia - Anna Gronowska-Senger 44.1. Wprowadzenie 44.2. Charakterystyka i opis metod oceny sposobu żywienia 45. Metody oceny stanu odżywienia - Jadwiga Charzewska, Natalia Bieńko 45.1. Zdefiniowanie stanu odżywienia 45.2. Cele oraz sposoby oceny stanu odżywienia 45.3. Metody oceny charakterystyka 46. Monitoring medyczny sportowca - Jarosław Krzywański, Hubert Krysztofiak, Danuta Gajewska 46.1. Wprowadzenie 46.2. Ocena stanu zdrowia sportowców 46.3. Badanie morfologiczne krwi 46.4. Badania biochemiczne krwi 46.5. Ocena gospodarki żelazem 46.6. Ocena zaopatrzenia w witaminy 46.7. Wskaźniki uszkodzenia mięśni 46.8. Związki azotowe 46.9. Badanie stężenia mleczanu we krwi 46.10. Zmęczenie i przetrenowanie 46.11. Dietetyka sportowa a badania laboratoryjne 47. Poradnictwo żywieniowe zadania dietetyka sportowego - Barbara Frączek 47.1. Założenia do opracowania diety dla osób aktywnych fizycznie 47.2. Zastosowanie programów żywieniowych 47.3. Monitoring żywieniowy 48. Dieta osób aktywnych - Barbara Frączek, Maria Gacek, Dariusz Kurach, Aleksandra Pięta, Florentyna Tyrała, Paulina Mazur-Kurach 48.1. Skład posiłków i receptury potraw w diecie o wartości energetycznej 2200 kcal 48.2. Skład posiłków i receptury potraw w diecie o wartości energetycznej 2600 kcal 48.3. Skład posiłków i receptury potraw w diecie o wartości energetycznej 3100, 3200 i 3300 kcal 48.4. Wartość odżywcza diet o wartości energetycznej 2200, 2600, 3100, 3200 i 3300 kcal 49. Żywienie w różnych dyscyplinach sportowych - Aleksandra Pięta, Urszula Somow, Estera Nowacka-Polaczyk, Wojciech Zep, Daria Domańska-Senderowska, Marek Siderek, Florentyna Tyrała, Barbara Frączek 49.1. Żywienie w sportach indywidualnych 49.2. Żywienie w sportach drużynowych 50. Żywienie w rekreacyjnej aktywności fizycznej - Aleksandra Pięta, Jagoda Podkowska, Barbara Frączek 50.1. Trening siłowy 50.2. Pilates 50.3. Fitness 50.4. Trening siłowy 50.5. Biegi długodystansowe 51. Fakty i mity w dietetyce - Danuta Gajewska 51.1. Węglowodany dobre czy złe? 51.2. Czy żywność ekologiczna ma wyższą wartość odżywczą? 51.3. Czy sól morska jest lepsza niż sól kuchenna? 51.4. Czy cukier brązowy jest zdrowszy niż cukier biały? 51.5. Czy zbilansowana dieta musi składać się z pięciu posiłków? 51.6. Czy pojadanie pomiędzy posiłkami jest niezdrowe? 51.7. Czy białko pełnowartościowe to tylko mięso? 51.8. Czy burak ćwikłowy to superfood? 51.9. Czy cynamon leczy cukrzycę? 51.10. Dlaczego olej kokosowy? 51.11. Najzdrowsze diety świata 51.12. Czy istnieje terapeutyczna dawka alkoholu? 51.13. Czy dieta bezglutenowa to panaceum na wszystkie choroby? 51.14. Dlaczego warto jeść kiwi? 51.15. Czy czarnuszka siewna leczy wszystko? Przypisy