Walka z wyrazami obcymi w Niemczech - historia i współczesność - Ryszard Lipczuk (E-book) Mszana Dolna

Monografia przedstawia historię zwalczania wyrazów pochodzenia obcego w języku niemieckim, począwszy od barokowych stowarzyszeń językowych do czasów współczesnych. Nawiązując do spotykanego w literaturze przedmiotu stwierdzenia: „Niemcy to kraj słowników wyrazów obcych” autor wiele uwagi poświęca słownikom zapożyczeń o charakterze purystycznym (m.in. Campe, Dunger, Heyse, Petri, Engel). Porusza też problem anglicyzmów w niemieckich słownikach wyrazów obcych i we współczesnej debacie publicznej. „Jest to przede wszystkim dobrze udokumentowana bibliograficznie, a więc w oparciu o aktualny i reprezentatywny stan badań, oraz faktograficznie, tj. z wykorzystaniem bogatego korpusu przykładowego, analiza zjawiska zapożyczeń leksykalnych w jego różnorodnych aspektach. Jest to zarazem ujęcie syntetyczne w rozumieniu poddawania pod dyskusję różnych racji podnoszonych w trwającej do dziś polemice wokół zapożyczeń. Szczególnie interesujący jest rozdział dot. zapożyczeń angielskich, które niegdyś przegrywały konkurencję z galicyzmami. Adresatami monografii będą w pierwszym rzędzie filolodzy, zwłaszcza neofilolodzy. (…) Krąg czytelników może się łatwo poszerzyć o przedstawicieli humanistyki w ogóle, gdyż autor przystępnie, acz z wykorzystaniem dostępnych badań – również tych wymagających żmudnych kwerend – pokazuje szerokie tło historyczne i kulturowe zachodzących procesów.” Z recenzji prof. zw. dr hab. Romana Sadzińskiego Ryszard Lipczuk, prof. zw. dr hab. Uniwersytetu Szczecińskiego, do r. 1993 - UMK w Toruniu, kierownik Zakładu Języka Niemieckiego Instytutu Filologii Germańskiej US, w latach 1993–1997 i 2005–2012 dyrektor Instytutu, wielokrotny stypendysta Fundacji im. Alexandra von Humboldta. Badania naukowe w zakresie historii puryzmu językowego w Niemczech i w Polsce, leksykografii polsko-niemieckiej, frazeografii, słownictwa sportowego, „fałszywych przyjaciół tłumacza”. Ważniejsze publikacje książkowe: Die Stellung der Zahlwörter im Rahmen der Wortarten Kümmerle: Göppingen 1980, Verbale Tautonyme lateinischer Herkunft in deutsch-polnischer Relation. Ein Beitrag zur semantischen Beschreibung nach dem gebrauchstheoretischen Ansatz Kümmerle: Göppingen 1987, Mały słownik tautonimów niemiecko - polskich WSiP Warszawa 1990, Wörter fremder Herkunft im deutschen und polnischen Sportwortschatz Wyd. US. 1999, (współaut.: P. Mecner, W. Westphal) Lexikon der modernen Linguistik Wyd. Albatros Szczecin 2000 (2. wyd.), (współaut. A. Frączek) Słowniki polsko-niemieckie i niemiecko-polskie. Historia i terażniejszość, In Plus: Wołczkowo 2004, Geschichte und Gegenwart des Fremdwortpurismus in Deutschland und Polen Peter Lang: Frankfurt a. M. 2007. Redaktor lub współredaktor czasopisma „Colloquia Germanica Stetinensia“ (Wyd. US) i serii „Stettiner Beiträge zur Sprachwissenschaft“ (Dr. Kovač Verlag, Hamburg). Strona domowa: http://lipczuk.univ.szczecin.pl Spis treści: 0. Wstęp 1. Wyjaśnienie niektórych pojęć 2. Uwagi o historii zapożyczeń w języku niemieckim 3. O dotychczasowych badaniach na temat puryzmu językowego w Niemczech 4. Krótki zarys historii puryzmu językowego w Niemczech 5. Motywy zwalczania wyrazów obcych 6. Stowarzyszenia językowe w okresie baroku 6.1. Die Fruchtbringende Gesellschaft ( Stowarzyszenie Owocodajne ) 6.2. Przykłady zniemczeń 6.3. Inne stowarzyszenia barokowe 6.4. Podsumowanie 7. Pisarze a wyrazy obce w języku niemieckim 8. Powszechne Niemieckie Stowarzyszenie Językowe (der Allgemeine Deutsche Sprachverein – ADSV) 8.1. Uwagi ogólne 8.2. Herman Riegel 8.3. Cele Stowarzyszenia 8.4. Struktura, organizacja, formy działalności 8.5. Krytyka działalności Stowarzyszenia 8.6. Stowarzyszenie w okresie I wojny światowej i w okresie Republiki Weimarskiej 8.7. Niemieckie Stowarzyszenie Językowe (DSV) w okresie po 1933 roku 8.8. Metody zniemczania w (A)DSV 8.9. Czasopismo Powszechnego Niemieckiego Zrzeszenia Językowego (Zeitschrift des Allgemeinen Deutschen Sprachvereins) 8.10. Teksty w „Muttersprache” 8.10.1. „Muttersprache” po roku 1945 8.11. Stowarzyszenie ADSV (DSV) – podsumowanie 9. Działalność Eduarda Engela 10. Słowniki zapożyczeń – słowniki zniemczające, słowniki objaśniająco-zniemczające, objaśniające słowniki wyrazów obcych 10.1. Joachim Heinrich CAMPE 10.1.1. Informacje biograficzne 10.1.2. Słownik zniemczający Campego z roku 1801 10.1.3. Parę słów podsumowania 10.2. Johann Christian August HEYSE 10.3. Friedrich Erdmann PETRI 10.4. Daniel SANDERS 10.5. Günter SAALFELD 10.6. Eduard ENGEL 10.7. Uwagi podsumowujące 11. Anglicyzmy w słownikach zapożyczeń 11.1. Zarys historii zapożyczeń z języka angielskiego w języku niemieckim 11.2. CAMPE (1801) 11.3. PETRI 11.4. ENGEL (1929) 11.5. HEYSE 11.6. WEBER (1830) 11.7. DUNGER (1882, 1899) 11.8. SAALFELD (1910) 11.9. FICHARD (1915) 11.10. Podsumowanie 12. Specjalistyczne słowniki zapożyczeń 12.1. Karl SCHEFFLER (1896): Die Schule 12.2. Hermann DUNGER, Ernst LÖSSNITZER: Deutsche Speisekarte 1915 [1888], 5. i 6. wyd. 12.3. Otto KUNOW 1915 [1897] : Die Heilkunde, 6.-7. wyd. 12.4. Arthur DENECKE 1916 [1899]: Tonkunst, Bühnenwesen und Tanz, 3. wyd. 12.5. Karl BRUNS 1917 [1892]): Die Amtssprache, 13. wyd. 12.6. Georg BENDER 1918 [1903]): Der Handel, 6. wyd. 12.7. Johannes ZEIDLER 1928 12.8. Inne słowniki specjalistyczne 13. Problem zapożyczeń w języku niemieckim po roku 1945 13.1. Verein Deutsche Sprache (Stowarzyszenie Języka Niemieckiego) 13.2. Inne współczesne stowarzyszenia językowe 13.2.1. Bund für deutsche Schrift und Sprache (BfdS) 13.2.2. Der Verein für deutsche Rechtschreibung und Sprachpflege e.V. (VRS) – Initiative gegen die Rechtschreibreform 13.2.3. Der Verein für Sprachpflege 13.2.4. Arbeitskreis Unsere Sprache (ARKUS) 13.2.5. Stowarzyszenia językowe w Austrii i Szwajcarii 13.2.5.1. Interessengemeinschaft Muttersprache in Österreich Graz e. V. 13.2.5.2. Verein „Muttersprache“ Wien 13.2.5.3. Bubenberg-Gesellschaft Bern – Sprachkreis Deutsch 13.3. Towarzystwo Języka Niemieckiego (Gesellschaft für deutsche Sprache) 13.4. Obecny dyskurs na temat anglicyzmów w języku niemieckim 13.4.1. „Popularna” krytyka anglicyzmów 13.4.2. Stanowisko językoznawców 13.5. Rola języka niemieckiego w świecie nauki 13.6. Słowniki zapożyczeń w okresie 1945 -2007 14. Historia i współczesność puryzmu językowego w Niemczech – próba podsumowania Wyjaśnienie skrótów Bibliografia Indeks nazwisk