Ochrona i konserwacja zabytkowych założeń ogrodowych Łosice

Ogrody są wyjątkowymi dziełami sztuki, które pierwiastki żywy w postaci przyrody i nieożywiony łączą twórczą myślą planisty ogrodowego. Warunkiem przetrwania założeń ogrodowych jest zapewnienie stałej ochrony, właściwej opieki i odpowiedniego użytkowania. Narastające zróżnicowane zagrożenia powodują, że problematyka ochrony i konserwacji zabytkowych założeń ogrodowych jest stale aktualna, tak w kraju, jak i na świecie. Stan zabytków ogrodowych w Polsce pokazuje jak ważne i pilne są to zagadnienia. Z przedmowy do pierwszego wydania Poprzednie wydanie niniejszej książki ukazało się w 1993 roku i była to pierwsza kompleksowa publikacja dotycząca ochrony i rewaloryzacji zabytków ogrodowych w Polsce. Zawarto niej wyniki badań konserwatorskich ośrodków polskich i zagranicznych, oraz bogate doświadczenia własne autora publikacji. Longin Majdecki to wybitny planista ogrodowy, a także niekwestionowany autorytet w dziedzinie ochrony i rewaloryzacji ogrodów. Drugie wydanie, bogato ilustrowane, ukazuje się po 26 latach i zawiera uzupełnienia wynikające ze zmian w prawodawstwie, teorii konserwacji i stosowanych metodach, oraz przedstawia realizacje konserwatorskie aż do czasów współczesnych. Książka polecana miłośnikom sztuki ogrodowej, profesjonalistom zajmującym się problematyką ochrony i konserwacji ogrodów historycznych, pracownikom służb konserwatorskich, właścicielom i opiekunom zabytkowych parków i ogrodów; przydatna dla studentów kierunków: architektura krajobrazu, architektura i urbanistyka, historia sztuki. Spis treści: Okładka Strona tytułowa Strona redakcyjna Przedmowa 1. Podstawy ogólne 1.1. Dynamika kształtowania ogrodów 1.2. Trwałość ogrodu i zabytku ogrodowego 1.3. Ogród zabytkowy 1.4. Wartości ogrodu zabytkowego 1.5. Zakres konserwacji ogrodów 1.6. Substancja zabytkowa ogrodu 1.7. Cel i zadania konserwacji ogrodów 1.8. Konserwacja a dzieło sztuki ogrodowej 2. Ochrona i konserwacja ogrodów w różnych krajach 2.1. Francja 2.2. Wielka Brytania 2.3. Niemcy 2.4. Belgia 2.5. Holandia 2.6. Austria 2.7. Włochy 2.8. Hiszpania 2.9. Portugalia 2.10. Dania 2.11. Szwecja 2.12. Norwegia 2.13. Rosja 2.14. Czechy 2.15. Słowacja 2.16. Węgry 2.17. Litwa 2.18. Łotwa 2.19. Estonia 2.20. Niektóre kraje pozaeuropejskie 3. Rozwój konserwacji ogrodów w Polsce 3.1. Początki konserwacji ogrodów do połowy wieku XIX 3.2. Konserwacja ogrodów w latach 18631918 3.3. Rozwój konserwacji ogrodów w okresie międzywojennym 19181939 3.4. Rozwój konserwacji ogrodów w okresie powojennym, po roku 1945 3.5. Konserwacja ogrodów na przełomie XX i XXI w. 3.6. Ochrona prawna i struktura służby ochrony zabytków 3.7. Opieka społeczna nad zabytkami 3.8. Ośrodki naukowe i badawcze 3.9. Zasoby ogrodów i parków zabytkowych 3.10. Ewidencjonowanie zabytkowych ogrodów i parków 4. Współpraca międzynarodowa w dziedzinie ochrony i konserwacji ogrodów 4.1. Działalność UNESCO 4.2. Działalność ICOMOS 4.3. Działalność IFLA 4.4. Działalność innych organizacji 4.5. Międzynarodowe dokumenty i uchwały 4.6. Ochrona światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego 5. Metodologia badań ogrodowych 5.1. Metoda dendrochronologiczna 5.2. Archeologia ogrodowa 5.3. Metoda florystyczna 5.4. Metoda przekrojów historycznych 5.5. Metoda porównawcza 5.6. Metoda historyczna 6. Przyczyny zniszczeń ogrodów i rodzaje działań konserwatorskich 6.1. Przyczyny wewnętrzne 6.2. Przyczyny zewnętrzne 6.3. Przyczyny ogólne 6.4. Działania zabezpieczające 6.5. Działania pielęgnacyjno-konserwacyjne 6.6. Działania rewaloryzacyjne 6.7. Działania adaptacyjne 7. Adaptacja zabytkowych założeń ogrodowych na potrzeby współczesne 7.1. Zasady ogólne adaptacji 7.2. Wykorzystanie bez zmiany pierwotnego przeznaczenia i sposobu użytkowania 7.3. Wykorzystanie bez zmiany pierwotnego przeznaczenia, ale ze zmianą sposobu użytkowania 7.4. Wykorzystanie ze zmianą przeznaczenia, ale z utrzymaniem pierwotnego sposobu użytkowania 7.5. Wykorzystanie ze zmianą zarówno pierwotnego przeznaczenia, jak i sposobu użytkowania 7.6. Wykorzystanie w powiązaniu z rozbudową o nowe części terenu, bez naruszania historycznego układu przestrzennego 7.7. Wykorzystanie w układzie urbanistycznym przy kształtowaniu ogólnomiejskich systemów terenów zieleni 7.8. Wykorzystanie w systemie ekoprzestrzennym miasta oraz kompleksach obszarów chronionych 7.9. Wykorzystanie w kształtowaniu warunków optymalizujących klimatyczno-zdrowotnego środowiska życia człowieka 7.10. Przesłanki kulturowego oddziaływania 8. Ochrona i pielęgnowanie drzew i drzewostanów parkowych 8.1. Dynamika rozwoju drzew i drzewostanów 8.2. Kształtowanie drzewostanu parkowego 8.3. Ocena stanu zdrowotnego drzew 8.4. Zapobieganie uszkodzeniom 8.5. Bieżące usuwanie szkód 8.6. Regulacja zagęszczenia i trzebieże 8.7. Leczenie uszkodzeń drzew z ubytkiem drewna 8.8. Choroby i szkodniki drzew oraz możliwości ich zwalczania 8.9. Ochrona drzew pomnikowych 9. Partery ogrodowe z czasów renesansu i baroku 9.1. Przemiany i formy występowania parterów 9.2. Główne typy parterów ogrodowych 9.3. Odtwarzanie parterów 9.4. Technologia urządzania parterów 10. Formy kwiatowe w parkach krajobrazowych 10.1. Rozwój form kwiatowych 10.2. Klomby i grupy kwiatowe 10.3. Kosze kwiatowe 10.4. Kobierce kwiatowe i partery kobiercowe 10.5. Ozdoby kwiatowe 10.6. Odtwarzanie form kwiatowych 11. Rewaloryzacja układów alejowych 11.1. Uzupełnianie ubytków w alejach 11.2. Dobór drzew alejowych 11.3. Odtwarzanie alei 11.4. Aleje i promenady miejskie 11.5. Adaptacja układów alejowych 12. Rewaloryzacja żywopłotów i szpalerów 12.1. Uzupełnianie ubytków żywopłotów i szpalerów 12.2. Odmładzanie żywopłotów 12.3. Wymiana żywopłotów 12.4. Przywracanie formy szpalerów 12.5. Odtwarzanie żywopłotów i szpalerów 12.6. Adaptacja form przekształconych 12.7. Utrzymywanie żywopłotów obwódkowych 12.8. Rekonstrukcja form szczególnych i zabezpieczenie materiałowe 12.9. Warunki ogólne 13. Syngieltony, grupy i klomby 13.1. Pielęgnowanie i rewaloryzacja syngieltonów (samotników) 13.2. Pielęgnowanie i rewaloryzacja grup drzewiastych 13.3. Przejawy deformacji klombów 13.4. Rewaloryzacja klombów 14. Ochrona i kształtowanie runa parkowego 14.1. Znaczenie runa w ogrodach historycznych 14.2. Rozpoznanie wytworzonego runa 14.3. Wymagania konserwatorskie 14.4. Kierunki działań adaptacyjnych 14.5. Urządzanie i odtwarzanie runa parkowego 15. Trawniki i łąki parkowe 15.1. Rodzaje i formy występowania 15.2. Mieszanki i dobór traw 15.3. Urządzanie i renowacja 15.4. Pielęgnowanie trawników 16. Szata roślinna parków historycznych 16.1. Zasady kształtowania doboru gatunkowego 16.2. Udział drzew i krzewów introdukowanych w wieku XVII i XVIII 16.3. Udział drzew i krzewów introdukowanych oraz form ogrodowych w wieku XIX 16.4. Nowe formy drzew i krzewów w wieku XX 16.5. Formy pnączy drzewiastych 16.6. Rośliny kwietnikowe 17. Drogi i nawierzchnie parkowe 17.1. Rozwój form drogowych 17.2. Konserwacja układu dróg parkowych 17.3. Nawierzchnie dróg parkowych 17.4. Elementy i urządzenia drogowe 18. Układy i elementy wodne w założeniach ogrodowych 18.1. Rozwój i przemiany form wodnych 18.2. Zasoby miejscowe wody 18.3. Poziom lustra wody 18.4. Utrzymanie czystości wody 18.5. Umacnianie brzegów zbiorników wodnych 19. Ochrona i konserwacja rzeźb ogrodowych 19.1. Rozwój form rzeźbiarskich 19.2. Przenoszenie rzeźb 19.3. Kopie rzeźb ogrodowych 19.4. Konserwacja rzeźb 20. Mała architektura ogrodowa 20.1. Rozwój i przemiany form małej architektury ogrodowej 20.2. Wyposażenie ogrodowe: ławki, kosze na śmieci, oświetlenie, znaki informacyjne 21. Przestrzenne formy ochrony konserwatorskiej 21.1. Tezy główne ochrony 21.2. Zagrożenia zewnętrzne 21.3. Zagrożenia wewnętrzne 21.4. Formy ochrony zabytków 21.5. Strefy ochrony zabytków 21.6. Struktura strefy ochrony konserwatorskiej 21.7. Wyznaczanie strefy ochrony konserwatorskiej 21.8. Funkcja i formy działań ochronnych w strefie konserwatorskiej 21.9. Skuteczność stref ochrony konserwatorskiej 21.10. Powiązanie z planowaniem przestrzennym 22. Dokumentacja konserwatorska 22.1. Dokumentacja historyczna 22.2. Inwentaryzacja dendrologiczna 22.3. Dokumentacja realizacyjna 23. Wykonywanie robót konserwatorskich 23.1. Tryb wykonywania robót 23.2. Uwarunkowania realizacyjne 23.3. Gospodarka drzewostanem 23.4. Operaty konserwatorskie 23.5. Dokumentacja powykonawcza Literatura Przypisy