Szeptuchy religijność ludowa na Podlasiu Łódź

Szeptuchy - religijność ludowa na Podlasiu [PRODUCENT] Autorka: Ewelina Sadanowicz Rok wydania: 2024 Liczba stron: 185 Okładka: miękka Format: 16,0 cm x 23,0 cm Znachorstwo i czarownictwo w Europie środkowej i wschodniej, w Polsce czy na Białorusi w czasach nowożytnych i współczesnych ma olbrzymią ilość publikacji prasowych i naukowych. Często pisano o znachorach w czasach żywotności, tj. w XIX i XX w. (...) W ostatnich dziesięcioleciach stali się oni bohaterami artykułów prasowych, szczególnie w przypadkach tragicznych skutków ich praktyk. Pewną popularność w prasie krajowej zdobyły szeptunki z Podlasia jako zdumiewające przykłady żywotności dawnych wierzeń, lecznictwa i magii (...). Te doniesienia prasowe sporządzane na podstawie reporterskich wypadów, np. do Orli, mają wartość dokumentacyjną, ale też są one pełne powierzchowności i naiwności (...). Na tym tle praca Eweliny Sadanowicz należy do wyjątkowych, wiarygodnych i wartościowych. Została ona napisana ze stanowiska etnologii i antropologii kulturowej, na podstawie badań etnograficznych autorki, dzięki „obserwacji uczestniczących” i „autoetnografii”. Sadanowicz pochodzi z Podlasia, więc zna miejscowe życie „na wylot”. (...) Zna i rozumie prawosławie, a to jest religijnym i kulturowym kontekstem szeptuch, tradycji ludowych na Podlasiu. Z recenzji prof. dr. hab. Zbigniewa Libery (UJ) Jest to praca wysoce oryginalna zarówno w zakresie podjętego w niej tematu – instytucji szeptuchy jako reliktu religijności ludowej w XXI wieku na Podlasiu – jak i sposobu interpretacji tego zjawiska. W tym drugim aspekcie Autorka krytycznie analizuje socjologiczne i antropologiczne koncepcje religii i magii z perspektywy postsekularnej, która wyjątkowo dobrze pasuje do analizy zjawisk w społecznościach pozostających pod wpływem wschodniego chrześcijaństwa. Sadanowicz cechuje też wysoka świadomość specyfiki teologii prawosławnej, co przekonuje Czytelnika do wyborów teoretycznych podejmowanych w pracy. Te uwagi wskazują, że praca jest przemyślana teoretycznie, zaś opracowanie nie tyle referuje poglądy poprzedników, co ciekawie z nimi dyskutuje. Tutaj szczególnie wartościowe jest autorskie wykorzystanie koncepcji sensualizmu Stefana Czarnowskiego do badań nad współczesną kulturą religijną. (...) Oryginalność, waga teoretyczna i rzetelność danych w pracy tworzą spójną opowieść rekonstruującą praktyki szeptuch w kontekście etnograficznym, teologii prawosławnej i współczesnego społeczeństwa regionalnego. (...) Jak pisze Autorka: „Szeptuchy nie jawią się jako odosobnione, izolowane kulturowo zjawisko, niezrozumiałe dla społeczności, w jakiej występują, lecz jako integralna część systemu wierzeń, zachowań i postaw, który swe korzenie ma zarówno w chrześcijaństwie, jak i w przedchrześcijańskich wierzeniach tradycyjnych”. Dr Sadanowicz pokazuje, jak w kontekście sensualistycznej wersji chrześcijaństwa, jaką jest prawosławie, racjonalizacja niesie ze sobą naciski „protestantyzujące” postawy osób „ucerkwionych”. Obserwując ten proces, zauważa, że postawy takie są paradoksalne w stosunku do zasad prawosławia. Z recenzji dr. hab. Dariusza Wojakowskiego, prof. AGH Spis treści: Wstęp. Uwagi o przedmiocie badań i metodologii /8 I. Charakterystyka terenu badań /17 Zarys historii osadnictwa na Podlasiu /17 Tożsamość narodowa mieszkańców pogranicza na wschodnim Podlasiu na tle tożsamości językowej i religijnej /21 Polacy-prawosławni /23 Tutejsi /23 Białorusini /23 Ukraińcy /24 Podsumowanie /25 3. Charakterystyka językowa mniejszości prawosławnej na Podlasiu. Występowanie gwar białoruskich i ukraińskich /26 4. Charakterystyka prawosławia na Podlasiu /30 II. Magia a religia. Konceptualizacja pojęć /37 Różnice między magią a religią z perspektywy zachodniego chrześcijaństwa /38 Chrześcijaństwo wschodnie /44 III. Ludowość. Przegląd koncepcji badawczych /48 1. Religijność ludowa /48 Dwuwiara /55 2. Kultura ludowowa /59 3. Medycyna ludowa /63 4. Ludowy obraz świata /65 Dualizm /72 Mediacja /73 IV. Charakterystyka i definicja zjawiska szeptuch oraz rytuałów słownych /75 1. Szeptuchy /75 Terminologia dotycząca badanego zjawiska /75 Portret szeptuchy /82 2. Koncepcje chorób w ludowym lecznictwie /91 Etiologia chorób ludowych i ich symptomy /91 "Robienie", "narabianie" i "podkładanie" /94 Najczęstsze choroby występujące w ramach kultury ludowej i ich leczenie /100 Urok /100 Róża /104 Kołtun /105 3. Wizyta u szeptuchy /107 V. Słowo jako podstawowy składnik rytuału zamawiania /115 Funkcja języka rytualnego w społeczeństwach tradycyjnych /115 Performatywność aktów mowy /117 Zamówienie jako rytuał słowny /119 Formuły zamówień /121 Prawosławne modlitwy w zamówieniach /126 Przedmioty i zabiegi symboliczne wzmacniające moc słowa /128 Szeptanie /134 VI. Szeptucha a Cerkiew /137 1. Prawosławni wobec szeptuch /137 Prawosławie wobec zdrowia i choroby /142 Stosunek duchownych prawosławnych do szeptuch i magii. Kapłan jako uzdrowiciel /146 Przyczyny braku akceptacji szeptuch przez Cerkiew /155 2. Prawosławne sposoby leczenia chorób duchowych i cielesnych /158 Lecznicze praktyki religijne wśród prawosławnych na Podlasiu /161 Zakończenie /167 Bibliografia /172 Indeks /184 Spis rycin /185