Filozofia przypadku. Kosmiczna fuga z preludium i codą Kraków

Jak oswoić przypadek? Czy jest on wyłomem w racjonalności, czy da się go jakoś ująć w matematyczne karby? Sformułujmy problem kontrastowo: czy światem rządzi Bóg, czy czysty przypadek? Komu można zadedykować Filozofię przypadku? Michał Heller przyznaje, że sam mógłby ją zadedykować Richardowi Dawkinsowi i Williamowi Dembskiemu, którzy spierają się o to, czy biologiczna ewolucja jest „ślepym zegarmistrzem”, czy raczej świadczy o „Inteligentnym Projekcie”. W biologicznej ewolucji przypadek odgrywa rolę nadrzędną – jest źródłem zmienności gatunków. Autor Filozofii przypadku proponuje szersze spojrzenie. Odwołując się do historii pojęcia przypadku i jego ewolucji wskazuje miejsce, jakie przypadki zajmują w strukturze całego Wszechświata. A miejsca te są… nieprzypadkowe. Dlatego Filozofię przypadku można zadedykować i polecić każdemu, kto potrafi dostrzec głębię samego pytania o istotę przypadku. I ciekaw jest odpowiedzi. „Na przedziwną symfonię Kosmosu możemy spoglądać z różnych punktów widzenia. Możemy, jak Richard Dawkins, tłumaczyć wszystko ślepym przypadkiem; możemy, jak zwolennicy Inteligentnego Projektu, w szczególnie misternych detalach kosmicznej struktury dopatrywać się interwencji Projektanta. Obydwie te próby są jednak chybione, trzeba niemałej intelektualnej ekwilibrystyki, by je utrzymać. Przypadki niczego nie wyjaśniają, bo same wymagają wyjaśnienia. Są tak subtelnie wplecione w strukturę Wszechświata, że bez niej tracą sens i nie mogą istnieć. W Kosmicznej Matrycy nie ma szczególnych miejsc; wszystko jest jedną Wielką Matrycą. Można by ją nazwać Inteligentnym Projektem, ale ta piękna nazwa została skompromitowana. Dlatego lepiej użyć określenia często powtarzanego przez Einsteina: The Mind of God – Zamysł Boga. Celem nauki jest odcyfrować ten Zamysł.” „Wyobraźmy sobie wszystkie prawa fizyki działające we Wszechświecie jako wielką siatkę lub sieć (…). W tę sieć są wkomponowane pewne „wolne miejsca” pozostawione na działanie przypadków. Bez nich cała struktura nie mogłaby funkcjonować. Co więcej, tych wolnych miejsc jest dokładnie tyle – ani mniej, ani więcej – by cała struktura mogła funkcjonować skutecznie”. „Bóg myśli matematycznie i nasze zmatematyzowane nauki nie są niczym innym jak tylko próbą odcyfrowania tego Zamysłu. Przypadki nie są wyłomami lub uszkodzeniami Zamysłu, są newralgicznymi punktami jego architektury” Spis treści: Część pierwsza: Preludium Rozdział 1. Od starożytności do Pascala i Fermata 1. Hazard w starożytności i potem 2. „To, co się zdarza, ale nie zawsze, ani z konieczności, ani najczęściej” 3. Od przypadkowości do przygodności 4. Prekursorzy 5. Geometria przypadku Rozdział 2. Małe i wielkie stawki 1. „Logika z Port Royal” 2. Inspiracje i treść 3. „Zakład” 4. Huygens – jak oczekiwać wygranej? Rozdział 3. Teologia i prawdopodobieństwo 1. Pośmiertne dzieło Jakuba Bernoulliego 2. Boża wszechwiedza i prawo wielkich liczb 3. Prawdopodobieństwo 4. Moralne spory 5. Bernoulli i Leibniz. Logika zdarzeń przygodnych 6. Polityczna arytmetyka Rozdział 4. Przypadek i organizacja świata 1. Zasada najmniejszego działania 2. Polemiki akademika 3. Jak funkcjonuje Wszechświat? 4. Sprawa Königa 5. Zasada najmniejszego działania we współczesnej fizyce 6. Czy w całce jest więcej tajemnicy niż w różniczce? 7. Przypadek i Inteligencja Rozdział 5. Poskramianie przypadku 1. Dlaczego przypadki wymagają poskromienia? 2. Przypadki a strategia stworzenia 3. Eksperymentowanie z przypadkiem 4. Moralność a rachunek prawdopodobieństwa 5. Teologia – nauka – teologia 6. Perspektywy Część druga: Fuga Rozdział 6. Rewolucja probabilistyczna 1. Wprowadzenie 2. Prawdopodobieństwo i astronomia 3. W kierunku teorii miary 4. Mechanika statystyczna 5. Ruchy Browna 6. Kołmogorow 7. Interpretacje – von Mises 8. Interpretacje – de Finetti 9. Prawdopodobieństwo jako miara 10. Probabilistyka a strukturalizm matematyczny 11. Po Kołmogorowie Rozdział 7. Co to jest przypadek? 1. Uwagi wprowadzające 2. Wstępne określenia 3. Subiektywne źródła prawdopodobieństw 4. Obiektywne źródła prawdopodobieństw 5. Niestabilność i ignorancja 6. Strategia przyrody 7. Przypadki i racje wystarczające 8. Uwagi na zakończenie Rozdział 8. Uogólnione rachunki prawdopodobieństwa 1. Wprowadzenie 2. Trochę historii 3. Trochę matematyki: niektóre własności algebr von Neumanna 4. Program von Neumanna 5. Trochę rachunku prawdopodobieństwa 6. Nieprzemienna teoria prawdopodobieństwa 7. Wolny rachunek prawdopodobieństwa 8. Konsekwencje Rozdział 9. Prawdopodobieństwo w strukturze Wszechświata 1. Prawdopodobieństwo – od zastosowań do teorii 2. Miara i prawdopodobieństwo 3. Interpretacje 4. Struktura przypadku Część trzecia: Coda Rozdział 10. Krótka historia antyewolucyjnego fundamentalizmu 1. Początki fundamentalizmu 2. Małpie procesy 3. Inteligentny Projekt 4. Bóg czy czysty przypadek? Rozdział 11. Pokusa manicheizmu 1. Dawne spory w nowej postaci 2. Gnostycy, czyli „wiedzący” 3. Matematyka przeciw gnozie 4. Czy Bóg jest Panem wszystkiego? Rozdział 12. Ex casu et fortuna 1. „Przeciw poganom” 2. Skąd zło? 3. Przygodność i wolna wola 4. Spotkanie na rynku 5. Przestroga św. Augustyna Rozdział 13. Bóg prawdopodobieństw 1. Ontologia prawdopodobieństwa 2. Problem małych prawdopodobieństw 3. Problem dużych prawdopodobieństw 4. Zasada obojętności Rozdział 14. Jedno z włókien kosmicznej ewolucji 1. Splot zagadnień, któremu poświęca się zbyt mało uwagi 2. Ściek bałaganu 3. Naturalna historia węgla 4. Układy dynamiczne 5. Dynamika życia 6. Dobór naturalny Rozdział 15. Inteligentny Projekt czy Zamysł Boga? 1. Dwie strategie 2. Konieczność i przypadek 3. Czy biologia winna budzić emocje metafizyczne? 4. Zamysł Boga 5. Gra hazardowa zwana życiem 6. Wielka Matryca Indeks rzeczowy O autorze: Ks. Prof. Michał Heller to polski prezbiter katolicki, teolog, uczony, filozof. Człowiek, który przebył trudy Syberii, wysiedlony przez radzieckie władze w 1940 roku. Wrócił do Polski aby podjąć zdać maturę i wstąpić do tarnowskiego seminarium duchownego. Od tej pory właściwie cały czas rozwijał się w rozmaitych kierunkach, a jego dorobek naukowy jest imponujący. Kawaler Orderu Orła Białego, pomysłodawca i dyrektor Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych. Jego twórczość dowodzi, że religia i nauka wcale nie muszą się wykluczać, a wręcz przeciwnie mogą się uzupełniać w niezwykle fascynujący sposób. Ks. Prof. Michał Heller jako wysokiej klasy uczony rozwija i popularyzuje naukę, szczególnie fizykę i kosmologię. Od lat podobnie jak wielu innych naukowców pracuje nad połączeniem dwóch najważniejszych teorii współczesnej fizyki, czyli Ogólnej Teorii Względności i mechaniki kwantowej. Ten niezwykły człowiek to również doskonały gawędziarz, który z wielką swobodą przytacza anegdoty z życia znanych artystów czy uczonych, ale także w fascynujący sposób opowiada o własnej egzystencji, która nie była usłana różami.