Neurologia. Podręcznik dla studentów fizjoterapii. Tom 1 Kobyłka

Pierwszy w Polsce podręcznik łączący wiadomości z zakresu neurologii i fizjoterapii w neurologii. Poszczególne rozdziały zostały opracowane przez lekarzy i fizjoterapeutów, którzy mają doświadczenie w pracy klinicznej i jednocześnie dydaktycznej. Podręcznik obejmuje podstawy anatomiczno-fizjologiczne chorób układu nerwowego, zagadnienia diagnostyki medycznej wykorzystywanej przez neurologów oraz wiedzę z dziedziny neurologii klinicznej i badania funkcjonalnego wraz z planowaniem fizjoterapii chorób ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Rozdziały omawiające choroby układu nerwowego mają tę samą strukturę. W pierwszej części prezentowane są wiadomości kliniczne, a w części drugiej - z zakresu fizjoterapii. Spis treści: 1. Wstęp do neurologii 1 1.1. Podstawy anatomii funkcjonalnej układu nerwowego Agnieszka Andrzejczak-Sobocińska, Jan Kochanowski 1 1.1.1. Ośrodkowy układ nerwowy 1 1.1.1.1. Kresomózgowie 3 Kresomózgowie parzyste 3 Struktury kresomózgowia nieparzystego 6 1.1.1.2. Międzymózgowie 10 1.1.1.3. Pień mózgu 11 Twór siatkowaty pnia mózgu 12 Śródmózgowie 12 Most 13 Rdzeń przedłużony 14 1.1.1.4. Móżdżek 15 Podział filogenetyczny móżdżku 16 Główne ośrodki i drogi móżdżkowe 16 1.1.1.5. Rdzeń kręgowy 17 Drogi rdzeniowo-mózgowe - wstępujące 18 Drogi rdzeniowo-móżdżkowe (tractus spinocerebellares) 18 Drogi mózgowo-rdzeniowe - zstępujące 19 1.1.2. Obwodowy układ nerwowy 20 1.1.2.1. Odcinkowe i obwodowe unerwienie czuciowe 20 1.1.2.2. Układ autonomiczny 21 Część współczulna 21 Część ośrodkowa 21 Pnie współczulne 22 Część szyjna 22 Część piersiowa 22 Część lędźwiowa 22 Część miedniczna 22 Część przywspółczulna 22 Część głowowa 22 Część krzyżowa (rdzeniowa) 23 Sploty układu autonomicznego 23 Splot sercowy (plexus cardiacus) 23 Splot trzewny (plexus celiacus vel solaris) 23 Splot podbrzuszny (plexus hypogastricus) 24 1.1.2.3. Nerwy czaszkowe (nervi craniales) 24 Nerw I 24 Nerw II 24 Nerw III 24 Nerw IV 25 Nerw VI 25 Nerw V 25 Część czuciowa nerwu V 25 Nerw oczny, szczękowy i żuchwowy 26 Część ruchowa nerwu V 27 Nerw VII 27 Nerw VIII 28 Część przedsionkowa - nerw przedsionkowy 28 Część ślimakowa - nerw ślimakowy 28 Nerw IX 28 Nerw X 29 Nerw XI 30 Część rdzeniowa nerwu dodatkowego 30 Nerw XII 30 1.1.2.4. Nerwy rdzeniowe 31 1.1.2.5. Splot szyjny i jego odgałęzienia 32 1.1.2.6. Splot ramienny 32 1.1.2.7. Nerwy międzyżebrowe 37 1.1.2.8. Splot lędźwiowo-krzyżowy 37 Splot lędźwiowy 38 Splot krzyżowy 39 1.1.3. Unaczynienie ośrodkowego układu nerwowego - zarys 42 1.1.3.1. Unaczynienie tętnicze mózgowia 42 1.1.3.2. Unaczynienie tętnicze rdzenia kręgowego 44 1.1.3.3. Układ żylny mózgowia i rdzenia kręgowego 45 Układ żylny przestrzeni nadnamiotowej 45 Układ żylny przestrzeni podnamiotowej 46 Układ żylny wewnętrzny rdzenia kręgowego 46 1.2. Badanie neurologiczne Anna Puczyńska 46 1.2.1. Wywiad chorobowy, anamneza 47 1.2.1.1. Schemat zbierania wywiadu 49 Ocena kontaktu z chorym 49 Główne dolegliwości 50 Przebyte i trwające choroby 52 Wywiad środowiskowy 53 Używki 53 Wywiad rodzinny 54 Podsumowanie wywiadu. Uporządkowanie zebranych informacji i hipotez 54 1.2.2. Badanie przedmiotowe 54 1.2.2.1. Schemat przedmiotowego badania układu nerwowego 55 Ogólne badanie pacjenta i palpacja 55 Badanie głowy, szyi i ocena poszczególnych nerwów czaszkowych 57 Nerw I - węchowy 61 Nerw II - wzrokowy 61 Nerwy gałkoruchowe (nerw III - okoruchowy, IV - bloczkowy i VI - odwodzący) 62 Nerw V - trójdzielny 64 Nerw VII - twarzowy 65 Nerw IX - językowo-gardłowy i nerw X - błędny 68 Nerw XI - dodatkowy 70 Nerw XII - podjęzykowy 70 Badanie objawów deliberacyjnych 71 Badanie kończyn górnych i dolnych oraz tułowia w zakresie poszczególnych funkcji 72 Badanie układu ruchu dowolnego i siły mięśniowej 72 Ocena wyglądu ogólnego kończyn i tułowia 73 Ruchy bierne i napięcie mięśniowe 76 Ruchy czynne dowolne i siła mięśniowa w poszczególnych grupach mięśniowych 77 Odruchy głębokie 80 Odruchy powierzchowne 82 Objawy patologiczne i inne nieprawidłowości badania 83 Badanie koordynacji ruchowej i próby móżdżkowe 85 Ocena obecności ruchów mimowolnych, zautomatyzowanych i odruchów postawnych 86 Ocena układu czucia somatycznego i bólu 88 Badanie czucia powierzchniowego 89 Czucie głębokie 91 Objawy oponowe i rozciągowe 91 Badanie chodu 93 Przykłady przydatnych skal klinicznych 95 1.3. Badanie fizjoterapeutyczne chorego po uszkodzeniu układu nerwowego. Wybrane problemy Maciej Krawczyk 96 1.3.1. Kolejność badania 97 1.3.2. Badanie fizjoterapeutyczne zorientowane na cel leczenia 99 1.3.3. Sposoby oceny deficytu ruchowego 99 1.3.3.1. Pacjenci po uszkodzeniu ośrodkowego układu nerwowego 99 1.3.3.2. Ocena deficytu ruchowego po uszkodzeniu obwodowego układu nerwowego 100 1.3.4. Ocena napięcia mięśniowego 101 1.3.5. Badanie fizjoterapeutyczne wykonywane w trakcie procesu fizjoterapii i badanie końcowe 101 1.4. Badanie neuropsychologiczne Anna Kocwa-Karnaś 102 1.4.1. Zakres badania neuropsychologicznego funkcji poznawczo-behawioralnych 104 1.4.2. Praktyczne zastosowanie badania neuropsychologicznego w neurologii 106 1.4.2.1. Wartość różnicowa diagnozy neuropsychologicznej 106 1.4.2.2. Wartość prognostyczna diagnozy neuropsychologicznej 107 1.5. Badanie logopedyczne Małgorzata Polit 107 1.5.1. Dyzartria 108 1.5.2. Dysfagia 110 1.6. Metodologia i zastosowanie wybranych badań laboratoryjnych w diagnostyce chorób układu nerwowego Agnieszka Andrzejczak-Sobocińska, Paulina Fonderska, Joanna Cegielska, Katarzyna Stopińska, Lidia Bińkowska, Anna Łapaj 113 1.6.1. Diagnostyka obrazowa układu nerwowego 113 1.6.1.1. Konwencjonalna diagnostyka rentgenowska 114 1.6.1.2. Tomografia komputerowa 114 1.6.1.3. Rezonans magnetyczny 117 1.6.1.4. Angiografia 118 1.6.1.5. Ultrasonografia 120 1.6.1.6. Medycyna nuklearna 121 Tomografia emisyjna pojedynczego fotonu 121 Pozytonowa tomografia emisyjna 121 Cysternografia izotopowa 121 1.6.2. Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego 121 1.6.3. Badania neurofizjologiczne 125 1.6.3.1. Badanie elektroencefalograficzne 125 1.6.3.2. Badanie elektromiograficzne/elektroneurograficzne 127 1.6.3.3. Badanie potencjałów wywołanych 130 1.6.4. Inne badania diagnostyczne 132 1.6.4.1. Morfologia krwi 132 1.6.4.2. Znaczenie badania moczu w chorobach układu nerwowego 133 1.6.4.3. Badania biochemiczne krwi 133 1.6.4.4. Badania immunologiczne w chorobach układu nerwowego 135 1.6.4.5. Badania genetyczne w neurologii 136 Choroby jednogenowe 137 Dziedziczenie autosomalne dominujące 137 Dziedziczenie autosomalne recesywne 137 Dziedziczenie sprzężone z chromosomem X 137 Uwarunkowanie wieloczynnikowe 138 Dziedziczenie mitochondrialne 138 1.7. Neurologiczne zespoły objawowe Anna Puczyńska, Anna Kocwa-Karnaś 138 1.7.1. Podstawowe grupy objawów neurologicznych wraz z ich podłożem funkcjonalnym i anatomicznym 139 1.7.2. Wybrane zespoły neurologiczne 140 1.7.2.1. Zespoły wynikające z uszkodzenia układu piramidowego 140 Zespół piramidowy 140 Wzmożone napięcie mięśniowe typu spastycznego a spastyczność 143 Wybrane zespoły, w których obecny jest zespół piramidowy 147 Zespół połowiczy torebkowy 147 Zespół twarzowo-ramienny 148 Zespół rzekomoopuszkowy 148 Zespół motoneuronu obwodowego 149 Wybrane zespoły, w których występuje zespół motoneuronu obwodowego 149 Zespół opuszkowy 149 Zespoły korzeniowe 150 Zespół ogona końskiego 150 Zespoły z obecnością uszkodzenia ośrodkowego i obwodowego motoneuronu 152 Zespoły pniowe - naprzemienne 152 Inne zespoły pniowe 153 Zespoły rdzeniowe - zespół połowiczego uszkodzenia rdzenia kręgowego (zespół Browna-Séquarda) 154 Zespoły rdzeniowe - zespół poprzecznego uszkodzenia rdzenia kręgowego 155 Zespoły rdzeniowe - zespół nadstożka rdzeniowego 156 Zespoły rdzeniowe - zespół stożka rdzeniowego 157 1.7.2.2. Zespoły wynikające z uszkodzenia innych układów ruchowych 157 Zespół móżdżkowy 157 Zespół parkinsonowski 159 1.7.2.3. Zespoły wynikające z uszkodzenia układu czuciowego 159 Zespół wzgórzowy 159 1.7.2.4. Zespoły wynikające z uszkodzenia innych układów i struktur ośrodkowego układu nerwowego 160 Zespół kąta mostowo-móżdżkowego 160 Zespół Hornera 161 Zespół oponowy 162 Zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego 163 1.7.2.5. Zespoły tętnic mózgowych 163 1.7.2.6. Inne zespoły neurologiczne 166 1.7.3. Objawy zaburzeń poznawczo-behawioralnych 166 1.7.3.1. Zaburzenia mowy. Afazje 167 1.7.3.2. Zaburzenia ruchowe. Apraksje 168 1.7.3.3. Zaburzenia percepcji. Agnozje 168 1.7.3.4. Zaburzenia pamięci. Amnezje 169 2. Choroby naczyniowe ośrodkowego układu nerwowego 173 2.1. Wprowadzenie Michał Białobrzewski 173 2.2. Udar niedokrwienny mózgu i rdzenia kręgowego Michał Białobrzewski 174 2.2.1. Definicja udaru niedokrwiennego 174 2.2.2. Etiologia 175 2.2.3. Objawy kliniczne 177 2.2.3.1. Objawy udaru z zakresu przedniego unaczynienia mózgu 178 2.2.3.2. Objawy udaru z zakresu tylnego unaczynienia mózgu 179 2.2.3.3. Objawy udaru rdzenia kręgowego 181 2.2.4. Różnicowanie udaru niedokrwiennego 182 2.2.5. Diagnostyka 182 2.2.5.1. Tomografia komputerowa mózgu 182 2.2.5.2. Rezonans magnetyczny mózgu 183 2.2.5.3. Badania naczyniowe 183 2.2.5.4. Pozostałe badania diagnostyczne 184 2.2.6. Leczenie farmakologiczne 184 2.2.6.1. Kontrola ciśnienia tętniczego 185 2.2.6.2. Inne aspekty leczenia pacjentów z udarem niedokrwiennym mózgu 185 2.3. Udar krwotoczny - samoistny krwotok śródmózgowy Ewa Post 186 2.3.1. Definicja 186 2.3.2. Epidemiologia 186 2.3.3. Przyczyny 187 2.3.4. Objawy kliniczne 188 2.3.5. Rozpoznanie 189 2.3.6. Leczenie 190 2.3.7. Rokowanie 191 2.4. Udar żylny, zakrzepica zatok żylnych opony twardej i żył mózgowia Patryk Sochań 191 2.4.1. Definicja 192 2.4.2. Etiologia 192 2.4.3. Objawy kliniczne 192 2.4.4. Różnicowanie 193 2.4.5. Diagnostyka 193 2.4.6. Leczenie 194 2.5. Krwotok podpajęczynówkowy Ewa Post 194 2.5.1. Definicja 194 2.5.2. Epidemiologia 194 2.5.3. Objawy 196 2.5.4. Diagnostyka 198 2.5.5. Powikłania 198 2.5.6. Leczenie 199 2.5.7. Rokowanie 199 2.6. Przemijający atak niedokrwienny Patryk Sochań 200 2.6.1. Definicja 200 2.6.2. Objawy 200 2.6.3. Różnicowanie 201 2.6.4. Diagnostyka 201 2.6.5. Rozpoznanie - podstawy 201 2.6.6. Terapia 202 2.6.7. Rokowanie 202 2.7. Fizjoterapia po udarze mózgu Jakub Stolarski, Agata Zdrowowicz-Doroz, Rafał Piaścik, Małgorzata Polit, Anna Kocwa-Karnaś, Maciej Krawczyk 205 2.7.1. Wprowadzenie 205 2.7.2. Planowanie interwencji terapeutycznej 207 2.7.3. Neuroplastyczność ośrodkowego układu nerwowego - podstawa skuteczności fizjoterapii po udarze mózgu 208 2.7.4. Wczesny etap fizjoterapii pacjentów po udarze mózgu 215 Uruchamianie - torowanie zmian pozycji, stymulacja oddechowa, pionizacja 216 Profilaktyka przeciwodleżynowa, profilaktyka zachłystowego zapalenia płuc 230 Bark po udarze 232 Badanie i fizjoterapia zaburzeń czucia 242 Torowanie ruchu dowolnego 248 2.7.6. Asymetria jako efekt przebytego udaru mózgu 258 2.7.6.1. Asymetria w pozycji leżącej 258 2.7.6.2. Asymetria w pozycjach wysokich 262 2.7.6.3. Antygrawitacyjne ustawienie kończyn po stronie zajętej 265 2.7.6.4. Fizjoterapia ośrodkowego uszkodzenia nerwu twarzowego 266 2.7.7. Zespół zaniedbywania połowiczego 268 2.7.7.1. Zespół wyuczonego nieużywania (learned nonuse syndrome) 271 2.7.8. Nadaktywność strony pośrednio zajętej 272 2.7.8.1. Diagnostyka różnicowa przechylenia na stronę zajętą 274 2.7.8.2. Fizjoterapia pacjentów z nadaktywnością strony pośrednio zajętej 275 2.7.9. Zespół odpychania 275 2.7.9.1. Fizjoterapia zespołu odpychania 276 Edukacja pacjenta 277 Zasady terapii 278 2.7.9.2. Lateropulsja 279 2.7.10. Chód - fizjologia i zaburzenia po udarze mózgu 281 2.7.10.1. Ewolucja wzorca chodu po udarze mózgu 283 2.7.10.2. Fizjoterapia zaburzeń chodu 286 2.7.11. Reakcje stowarzyszone i stereotypowe wzorce ruchowe 290 2.7.12. Zespół ,,bark-ręka" 295 2.7.12.1. Leczenie i fizjoterapia zespołu ,,bark-ręka" 297 2.7.13. Udar móżdżku 298 2.7.13.1. Ocena reakcji równoważnych 299 Reakcje nastawcze 300 Reakcje równoważne 300 Pozycjonowanie 303 2.7.13.2. Fizjoterapia pacjentów po przebytym udarze móżdżku 303 2.7.14. Terapia logopedyczna pacjenta po udarze mózgu 306 2.7.14.1. Terapia dyzartrii 306 2.7.14.2. Terapia dysfagii ustno-gardłowej (w udarze mózgu) 307 Skorowidz