Zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym (PDF) Kętrzyn

Tytuł Zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym Autor Emil Kowalik Język polski Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska SA ISBN 978-83-8223-144-1 Seria Monografie Rok wydania 2020 Liczba stron 456 Format pdf Spis treści Wykaz skrótów .................................................................................. 13 Wstęp ................................................................................................... 17 Rozdział 1 Bezpieczeństwo obrotu prawnego nieruchomościami ............. 31 1.1. Wprowadzenie ........................................................................ 31 1.2. Filozofi cznoprawna koncepcja bezpieczeństwa prawnego ................................................................................. 33 1.2.1. Leksykalne ujęcie pojęcia bezpieczeństwa ............... 33 1.2.2. Bezpieczeństwo jako prawo człowieka ..................... 37 1.2.3. Pojęcie bezpieczeństwa prawnego ............................. 40 1.2.4. Zasada zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa ................................. 42 1.2.5. Problem sprawiedliwości i niesprawiedliwości prawa ............................................................................. 45 1.2.6. Wnioski ......................................................................... 50 1.3. Pojęcie obrotu prawnego nieruchomościami ..................... 51 1.3.1. Pojęcie i rola rynku nieruchomości .......................... 51 1.3.2. Nieruchomość jako podstawowa kategoria prawa wieczystoksięgowego ....................................... 56 1.3.3. Część nieruchomości jako przedmiot prawa ujawnionego w księdze wieczystej ............................ 62 1.3.4. Prawne formy władania nieruchomościami a obrót prawny nieruchomościami ........................... 64 1.3.5. Umowa jako podstawa obrotu prawnego nieruchomościami ....................................................... 71 1.3.6. Wnioski ......................................................................... 74 1.4. Zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego nieruchomościami jako przejaw realizacji konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego ................................................................................. 74 1.4.1. Pojmowanie konstytucyjnych zasad prawnych ...... 74 1.4.2. Zasada demokratycznego państwa prawnego ......... 79 1.4.3. Państwo prawne w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego ...................................... 84 1.4.4. Bezpieczeństwo prawne a pewność prawa ............... 87 1.4.5. Szybkość i sprawność postępowania wieczystoksięgowego a pewność obrotu nieruchomościami ....................................................... 89 1.4.6. Wnioski ......................................................................... 97 1.5. Konstytucyjna ochrona własności i prawo do prywatności a księgi wieczyste ....................................... 98 1.5.1. Konstytucyjne pojęcie prawa własności i jego ochrona ............................................................... 98 1.5.2. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych a konstytucyjna ochrona własności .......................... 101 1.5.3. Konstytucyjna zasada ochrony prawa do prywatności ............................................................. 110 1.5.4. Jawność formalna ksiąg wieczystych ........................ 111 1.5.5. Formalna zasada jawności ksiąg wieczystych a konstytucyjna ochrona prawa do prywatności ...... 119 1.5.6. Wnioski ......................................................................... 123 1.6. Podsumowanie ....................................................................... 124 Rozdział 2 Istota ksiąg wieczystych i postępowania wieczystoksięgowego ........................................................................ 127 2.1. Wprowadzenie ........................................................................ 127 2.2. System ksiąg wieczystych ...................................................... 128 2.2.1. Powstanie i ewolucja polskiego systemu wieczystoksięgowego ................................................... 128 2.2.2. Przedmiot ksiąg wieczystych. Realny system ksiąg wieczystych ......................................................... 137 2.2.3. Funkcje ksiąg wieczystych ......................................... 144 2.2.4. Elektroniczna księga wieczysta.................................. 149 2.2.5. Wpis w księdze wieczystej .......................................... 151 2.2.6. Wnioski ......................................................................... 156 2.3. Zasady ksiąg wieczystych ...................................................... 157 2.3.1. Rodzaje zasad ksiąg wieczystych ............................... 157 2.3.2. Charakterystyka zasad ustrojowych i materialnoprawnych ksiąg wieczystych ................. 159 2.3.3. Zasada jawności materialnej ksiąg wieczystych a domniemania związane z wpisem ......................... 161 2.3.4. Zasada pierwszeństwa prawa wpisanego przed niewpisanym ..................................................... 167 2.3.5. Zasada pierwszeństwa praw wpisanych ................... 170 2.3.6. Wnioski ......................................................................... 172 2.4. Ujęcie kognicji sądu wieczystoksięgowego ......................... 173 2.4.1. Problemy proceduralne postępowania wieczystoksięgowego ................................................... 173 2.4.2. Wpis dokonany uprzednio jako punkt wyjścia ujawnienia zmiany stanu prawnego nieruchomości .............................................................. 177 2.4.3. Porównanie stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej ze stanem prawnym przedstawionym w żądaniu wniosku ....................... 180 2.4.4. Zakres czasowy skuteczności wpisu. Moc wsteczna wpisu .................................................... 185 2.4.5. Ochrona praw uczestników w postępowaniu wieczystoksięgowym ................................................... 190 2.4.6. Wnioski ......................................................................... 193 2.5. Niezgodność stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym .................................................................... 194 2.5.1. Charakter i cel postępowania wieczystoksięgowego ................................................... 194 2.5.2. Stan prawny ujawniony w księdze wieczystej ......... 197 2.5.3. Sposoby usunięcia niezgodności pomiędzy stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym ............ 203 2.5.4. Stosunek postępowania wieczystoksięgowego do postępowania o usunięcie niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym ............................. 207 2.5.5. Charakter prawny roszczenia o uzgodnienie stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym .......... 210 2.5.6. Wnioski ......................................................................... 214 2.6. Podsumowanie ....................................................................... 215 Rozdział 3 Elementy kognicji sądu wieczystoksięgowego ............................ 217 3.1. Wprowadzenie ........................................................................ 217 3.2. Struktura kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym ............................................................. 219 3.2.1. Ustawowe ramy kognicji sądu wieczystoksięgowego ................................................... 219 3.2.2. Dwutorowość postępowania o ujawnienie zmiany stanu prawnego nieruchomości a zasada legalizmu ....................................................... 223 3.2.3. Pojęcie podstawy wpisu a pojęcie podstawy rozstrzygnięcia wniosku o wpis ................................ 228 3.2.4. Podstawa rozstrzygnięcia w postępowaniu wieczystoksięgowym a kognicja sądu wieczystoksięgowego ................................................... 231 3.2.5. Kognicja sądu wieczystoksięgowego w kontekście przeszkód do wpisu ............................. 233 3.2.6. Wnioski ......................................................................... 238 3.3. Badanie treści i formy wniosku wieczystoksięgowego oraz treści księgi wieczystej .................................................. 239 3.3.1. Forma i treść wniosku wieczystoksięgowego .......... 239 3.3.2. Badanie formy wniosku wieczystoksięgowego składanego przez wnioskodawcę............................... 244 3.3.3. Badanie treści wniosku przez sąd wieczystoksięgowy....................................................... 247 3.3.4. Wnioski wieczystoksięgowe składane przez podmioty wymienione w art. 626 4 k.p.c. ....... 251 3.3.5. Badanie treści księgi wieczystej ................................. 256 3.3.6. Wnioski ......................................................................... 259 3.4. Analiza formy dokumentów stanowiących podstawę wpisu ........................................................................................ 260 3.4.1. Forma dokumentu stanowiącego podstawę wpisu ............................................................................. 260 3.4.2. Badanie formy aktu notarialnego ............................. 268 3.4.3. Badanie formy aktów administracyjnych ................ 272 3.4.4. Badanie formy orzeczeń sądowych ........................... 275 3.4.5. Forma pozostałych dokumentów stanowiących podstawę wpisu ............................................................ 279 3.4.6. Wnioski ......................................................................... 283 3.5. Ocena treści dokumentów stanowiących podstawę wpisu ........................................................................................ 284 3.5.1. Pojęcie treści dokumentów......................................... 284 3.5.2. Ocena treści dokumentu w formie aktu notarialnego ................................................................. 289 3.5.3. Badanie treści aktów administracyjnych ................. 293 3.5.4. Analiza przez sąd wieczystoksięgowy treści orzeczeń sądu ............................................................... 297 3.5.5. Badanie merytoryczne treści innych dokumentów ................................................................. 301 3.5.6. Wnioski ......................................................................... 302 3.6. Podsumowanie ....................................................................... 303 Rozdział 4 Proceduralne ujęcie kognicji sądu wieczystoksięgowego a bezpieczeństwo obrotu prawnego nieruchomościami ........... 305 4.1. Wprowadzenie ........................................................................ 305 4.2. Związanie sądu wieczystoksięgowego stanem rzeczy istniejącym w momencie złożenia wniosku o wpis w księdze wieczystej .................................................. 309 4.2.1. Stan rzeczy z chwili orzekania jako podstawa rozstrzygnięcia sprawy w procesie cywilnym ......... 309 4.2.2. Poglądy doktryny opowiadające się za odpowiednim stosowaniem art. 316 § 1 k.p.c. w postępowaniu wieczystoksięgowym ..................... 313 4.2.3. Argumenty odnoszące się do art. 626 1 § 3 k.p.c. oraz § 93 austriackiej ustawy hipotecznej ................ 315 4.2.4. Stosowanie w postępowaniu wieczystoksięgowym art. 316 § 1 k.p.c. w orzecznictwie Sądu Najwyższego ................................................................. 318 4.2.5. Ograniczona kognicja sądu wieczystoksięgowego jako podstawa działania sądu wieczystoksięgowego ................................................... 326 4.2.6. Wnioski ......................................................................... 330 4.3. Wpływ kolejności składania wniosków o wpis na dokonywanie przez sąd wieczystoksięgowy wpisów w księdze wieczystej ................................................ 331 4.3.1. Chwila złożenia wniosku wieczystoksięgowego ..... 331 4.3.2. Charakter prawny wniosku wieczystoksięgowego i skutki jego złożenia ................................................... 333 4.3.3. Stanowisko doktryny dotyczące kolejności rozpatrywania wniosków ........................................... 336 4.3.4. Rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego co do kolejności rozpatrywania wniosków o wpis w księdze wieczystej ....................................... 339 4.3.5. Zasada rozpatrywania wniosków wieczystoksięgowych według kolejności ich wpływu ................................................................... 342 4.3.6. Wnioski ......................................................................... 349 4.4. Możliwości uwzględniania przez sąd wieczystoksięgowy okoliczności znanych mu z urzędu ...................................... 350 4.4.1. Pojęcie faktów znanych sądowi z urzędu ................. 350 4.4.2. Stanowiska doktryny aprobujące i przeciwne stosowaniu art. 228 § 2 k.p.c. w postępowaniu wieczystoksięgowym ................................................... 353 4.4.3. Stanowisko judykatury dotyczące możliwości uwzględniania przez sąd wieczystoksięgowy faktów znanych mu z urzędu ..................................... 362 4.4.4. Możliwość oddalenia wniosku o wpis w księdze wieczystej z powodu znanej sądowi urzędowo przeszkody do dokonania wpisu ............................... 368 4.4.5. Wnioski ......................................................................... 373 4.5. Zdolność badania przez sąd wieczystoksięgowy skuteczności materialnoprawnej zdarzeń mających stanowić podstawę wpisu ...................................................... 374 4.5.1. Ograniczone możliwości przeprowadzenia postępowania dowodowego ....................................... 374 4.5.2. Obowiązek badania skuteczności materialnej czynności prawnej ....................................................... 378 4.5.3. Ważność czynności prawnej stanowiącej podstawę wpisu ............................................................ 384 4.5.4. Możliwość dokonywania przez sąd wieczystoksięgowy wykładni czynności prawnej .......................................................................... 387 4.5.5. Uwzględnienie podstawy wadliwego wpisu ............ 389 4.5.6. Wnioski ......................................................................... 392 4.6. Podsumowanie ....................................................................... 392 Zakończenie ....................................................................................... 395 Summary ............................................................................................ 411 Akty normatywne ............................................................................. 419 Literatura ............................................................................................ 431