STRES w pracy zawodowej nauczyciela (E-book) Gdańsk

Czym jest stres? Stałym elementem życia codziennego, od wczesnej młodości – a nawet dziecięctwa – do późnej starości. Ta „światowa epidemia współczesnych czasów”, jak określiło zjawisko ONZ, przypadła w szczególnym udziale nauczycielom jako grupie zawodowej żyjącej w ciągłym stanie podwyższonej gotowości. Stres w pracy nauczyciela płynie z rozmaitych źródeł: psychicznych, umysłowych, emocjonalnych, a nawet fizycznych – sami pedagodzy obserwują jego działanie i zgubne skutki, z którymi zmagają się na co dzień, bez wsparcia ze strony społeczeństwa (co więcej: opinia społeczna, a raczej rządzące nią stereotypy, to kolejny czynnik stresogenny). I chociaż stres zawodowy pedagogów stał się przedmiotem dociekań naukowych już w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku, to polska bibliografia przedmiotu pozostaje wyjątkowo szczupła. Lukę tę znakomicie uzupełnia publikacja Stanisława Korczyńskiego, oparta na przesłankach metodologicznych, wykorzystująca współczesne teorie stresu i badania własne. Zasadniczym celem niniejszego opracowania jest ukazanie pracy pedagogicznej z punktu widzenia społecznego jej odbioru przez nauczycieli, z uwzględnieniem płci i stażu pracy zawodowej. Starano się poznać sytuacje najbardziej obciążające w zawodzie nauczyciela, które są źródłem stresu, oraz dostrzegane przez nauczycieli skutki dla ich zdrowia i psychicznego funkcjonowania, a także sposoby ich radzenia sobie ze stresem. Przedmiotem badań uczyniono nie tylko źródła nauczycielskiego stresu, ale także konsekwencje długotrwałego stresu i sposoby radzenia sobie z nim. Spis treści: Wstęp 7 Rozdział 1. Teoretyczne wprowadzenie do problematyki stresu 11 1.1. Wybrane koncepcje stresu 11 1.1.1. Koncepcje biologiczne 11 1.1.2. Koncepcje medyczne 14 1.1.3. Koncepcje psychologiczne 18 1.2. Definicje stresu 27 1.3. Źródła stresu 29 1.4. Czy Polacy są zestresowani? 32 1.5. Stres w środowisku pracy 33 1.6. Następstwa stresu 42 1.7. Odporność na stres 45 1.8. Radzenie sobie ze stresem 51 1.9. Syndrom wypalenia zawodowego 59 Rozdział 2. Stres i wypalenie zawodowe nauczycieli w literaturze przedmiotu 69 2.1. Stres nauczycielski 69 2.2. Stresory w pracy pedagogicznej 71 2.3. Wypalenie się zawodowe nauczycieli 76 Rozdział 3. Podstawy metodologiczne własnych badań 85 3.1. Przedmiot i cel badań 85 3.2. Problemy badawcze 86 3.3. Zmienne zależne i niezależne oraz ich wskaźniki 86 3.4. Metoda badań 88 3.5. Organizacja badań 90 Rozdział 4. Opis wyników badań – źródła nauczycielskiego stresu i wypalenie się zawodowe 91 4.1. Poziom nauczycielskiego stresu 91 4.2. Czynniki stresogenne w ocenie nauczycieli 94 4.2.1. Poczucie braku wewnętrznych nagród 97 4.2.2. Uciążliwości fizyczne źródłem nauczycielskiego stresu 100 4.2.3. Poczucie psychicznego obciążenia pracą zawodową 102 4.2.4. Uciążliwości związane z pełnieniem funkcji dydaktycznej i wychowawczej jako stresor zawodowy 104 4.2.5. Zachowania uczniów generujące stres 108 4.2.6. Sytuacje konfliktowe jako źródło stresu zawodowego nauczycieli 111 4.2.7. Stres zagrożenia 114 4.2.8. Presja czasu jako stresor w pracy pedagogicznej 117 4.2.9. Presja odpowiedzialności 118 4.2.10. Brak wsparcia społecznego 120 4.3. Wypalenie się zawodowe w percepcji pedagogów 122 Rozdział 5. Konsekwencje stresu i sposoby radzenia sobie ze stresem Praktyczne wnioski 135 5.1. Następstwa stresu dostrzegane przez badanych nauczycieli 135 5.2. Sposoby przezwyciężania stresu 136 5.3. Podsumowanie wyników badań 139 5.4. Praktyczne wnioski. Zapobieganie skutkom stresu w pracy edukacyjnej nauczycieli 143 Zakończenie 149 Spis rysunków, tabel i wykresów 151 Bibliografia 155 Aneks