Fantomowe ciało króla (E-book) Dobra

Książka jest propozycją przepisania historii Polski oraz opisania jej społeczno-kulturowej tożsamości przy pomocy narzędzi teoretycznych, które albo w ogóle albo w niewielkim tylko stopniu wykorzystano kiedykolwiek w tym celu – teologii politycznej, Lacanowskiej psychoanalizy, teorii systemów-światów, studiów postkolonialnych, ontologii wydarzenia Alaina Badiou czy teorii hegemonii. Tytułowa figura „fantomowego ciała króla” nawiązuje do koncepcji „dwóch ciał króla” przedstawionej niegdyś błyskotliwie przez Ernsta Kantorowicza w książce pod takim samym tytułem. Poprzez metaforę fantomowego ciała Sowa opisuje I Rzeczpospolitą, której kondycję determinował przede wszystkim szereg braków. Pokazuje, że począwszy od śmierci Zygmunta II Augusta, ostatniego dziedzicznego króla Polski i Litwy, Rzeczpospolita nie istniała jako państwo w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale była raczej fantomem, urojeniem, wyobrażeniem, uroszczeniem. Owo nieistnienie położyło się cieniem na losach Polski od wczesnej nowoczesności wieków XVI i XVII, przez rozbiory aż po czasy współczesne. Fantomowe ciało króla nie jest jednak typową pracą historyczną. Jej przedmiot to przede wszystkim współczesna Polska i jej problemy z nowoczesnością. Na kartach książki w zaskakujący i – jak się okazuje – inspirujący sposób Wallerstein spotyka się z Gombrowiczem, Brzozowski z Lacanem, Lefort z Andersonem a Gramsci i Laclau ze staropolskimi sarmatami, aby wyjaśnić zagadkę, jaką była i jest Polska. Spis treści: SPIS TREŚCI PODZIĘKOWANIA .................................................................6 WPROWADZENIE ...................................................................7 „Interpol” .................................................................................7 Zderzenie cywilizacji ............................................................ 10 Między Wschodem a Zachodem ...........................................12 (Samo)kolonizacja .................................................................20 „Pro domo sua” ......................................................................25 Projekt i metoda ....................................................................28 Zmagania z nowoczesną formą .............................................30 W stronę nowej konceptualizacji polskiego habitusu narodowego 34 Mini-przewodnik: Jak czytać „Fantomowe ciało króla”? ......44 WSPANIAŁY XVI WIEK ........................................................47 Prezentyzm vs. historyzm. Długie trwanie jako kategoria eksplikacyjna ........................................................................ 47 Długie trwanie ........................................................................ 51 Pojedynczość Europy ............................................................54 Przewagi Europy ................................................................... 59 Żegluga ..................................................................................60 Pożytki z braku uprzywilejowania .........................................64 Kapitalizm, czyli nowy reżim produkcji pieniądza ............... 66 Balans sił ...............................................................................71 Mechanizmy feudalizmu ........................................................80 Dziedzictwo antyku.................................................................86 Kryzys późnego średniowiecza .............................................90 Kwestia genezy kapitalizmu. Dygresja metodologiczna .. 100 EKONOMIA POLITYCZNA PERYFERYJNEGO IMPERIUM AGRARNEGO 109 Tymczasem w Polsce... ...................................................... 109 Pojedynczość Polski ...........................................................111 Biopolityczna republika zbożowa ........................................126 Spichlerz Europy? ................................................................131 Jak to się mogło stać? ....................................................... 143 Dygresja teoretyczna: rozwój niedorozwoju, czyli zależność jako kategoria eksplikacyjna ............................................. 154 Zależność a sprawa polska ................................................ 162 Pierwszy Trzeci Świat, czyli równowaga zacofania ........... 173 Pejzaż kolonialny .................................................................183 Warunki wymiany (terms of trade) ..................................... 186 Problemu wymiany ciąg dalszy: struktura i funkcja ......... 189 Szlachta jako elita kompradorska ......................................196 Peryferyjne zmagania z formą ............................................ 199 FANTOMOWE CIAŁO KRÓLA .......................................... 207 Ostatnia wycieczka do królestwa ekonomii, w czasie której napotkamy jego nieprzekraczalne granice ............. 207 Kryzys XVII wieku ..............................................................209 Pułapka zacofania .............................................................. 212 Smutek peryferii ..................................................................218 „Idiotyzm życia wiejskiego” ................................................226 Pożytki z teologii politycznej ............................................. 231 Fantomowe ciało króla ........................................................236 Rozpad .................................................................................248 Przedwczesna odpowiedź Realnego .................................. 252 Sarmacki fantazmat ............................................................259 Od kryptokolonializmu do projektu kolonialnego ............. 273 POPULISTYCZNY ROZUM SZLACHTY ........................... 285 „Demokracji szlacheckiej nigdy nie było” ......................... 285 Rozum populistyczny po polsku ......................................... 291 Szlacheckie hegemonie .......................................................296 Okres egzekucyjny ..............................................................299 Hegemonia magnatów ..........................................................303 Pustka „złotej wolności” ..................................................... 307 Magnackie mafi e ................................................................ 313 Ekspansja! .......................................................................... 319 Polonizacja – kolonizacja ................................................... 323 Polska Kompania Kresowa – witajcie na stepach Realnego ....327 Nędza kresowego multikulturalizmu .................................. 334 Bunty heterogeniczności .....................................................340 Złamane imperium .............................................................. 345 PUSTKA, KTÓRĄ NAZWANO NARODEM ........................ 351 Zagadka I RP ...................................................................... 351 Rzeczpospolita Lacanowska? ............................................ 354 Upór znaczących .................................................................364 Brak jako Realne ................................................................. 371 Twarde jądro halucynacji ................................................... 378 Powroty Realnego – od Radnot do Westerplatte .............. 382 Rzecz(pospolita), czyli Antygona zawsze umiera dwa razy ... 387 Alienacja i separacja ......................................................... 396 Nieudana separacja ............................................................403 Polska ................................................................................. 410 Rozbiory – tryumf nowoczesnej formy ............................... 421 RZECZPOSPOLITA POSTKOLONIALNA ....................... 431 Pejzaż postkolonialny ........................................................ 431 Postkolonializm a sprawa polska ...................................... 435 „Zachodnio-centryczny” charakter teorii postkolonialnej jako takiej ...........................................................................440 Schematy pojęciowe i wyjaśniające dominujące w polskiej tradycji intelektualnej ........................................................442 Problemy z polskim wizerunkiem narodowym ...................443 Egzorcyzmowanie Marksa .................................................444 Kresy: od heterogeniczności do „subalterns” ..................448 Od imperium do peryferium ...............................................455 Wyścig po Europę Środkowo-Wschodnią .........................458 Mimikra mimo woli .............................................................468 W Polsce, czyli w Trzecim Świecie .................................. 476 Co by było, gdyby... ...........................................................485 ZAMIAST ZAKOŃCZENIA: NOSTALGIA, BOHATEROWIE I MIEJSCA PAMIĘCI RZECZYWISTOŚCI POSTKOLONIALNEJ.... 495 Kresy – życie po życiu polskiego projektu kolonialnego .495 Dom, którego nigdy nie było ..............................................504 Bohaterowie czy buntownicy? ............................................514 Miejsca pamięci ................................................................. 520 Poza postkolonializm i peryferie ........................................524 BIBLIOGRAFIA .................................................................537 INDEKS NAZWISK ........................................................... 557 O autorze: Jan Sowa (ur. 1976) – studiował filologię polską, psychologię i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz na Uniwersytecie Paryż VIII w Saint-Denis. Doktor socjologii, pracownik naukowy Katedry Kultury Współczesnej UJ. Jest autorem około stu tekstów opublikowanych w Polsce i zagranicą oraz dwóch książek: Sezon w teatrze lalek i inne eseje (2003) i Ciesz się, późny wnuku. Kolonializm, globalizacja i demokracja radykalna (2007).